Rozdział poprzedni

Wpływ rozszerzenia NATO na politykę rosyjską i stosunki z Rosją

Zbudowanie spokojnej, nie podzielonej i demokratycznej Europy zależy od aktywnego i konstruktywnego udziału budującej demokrację Rosji - największego państwa Europy i jednego z jej wielkich mocarstw. W okresie ostatnich kilku lat Stany Zjednoczone i ich sojusznicy podjęli różne wysiłki w celu stworzenia koherentnych i konstruktywnych stosunków z Rosją. Ich częścią jest wspieranie przez Stany Zjednoczone reform demokratycznych i ekonomicznych w Rosji, promowanie jej integracji z instytucjami i gremiami międzynarodowymi, takimi jak Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju czy proces G7 plus jeden. Równolegle do rozszerzenia NATO, Stany Zjednoczone i Sojusz chcą stworzyć stałe partnerstwo z Rosją jako konieczny i uzupełniający element nowych struktur bezpieczeństwa w Europie.
Nie będzie to łatwe. Zdajemy sobie sprawę, że Rosja nie poprze rozszerzenia NATO. Jak dotąd Moskwa realizowała dwutorową politykę. Z jednej strony, rosyjski rząd i elity polityczne w dalszym ciągu przeciwstawiają się rozszerzeniu. Z drugiej strony, prezydent Jelcyn, minister spraw zagranicznych Primakow i inni wysocy przedstawiciele rosyjskiego rządu podjęli intensywny dialog ze Stanami Zjednoczonymi i innymi kluczowymi członkami NATO na temat rozszerzenia i możliwości rozwoju stosunków pomiędzy NATO a Rosją.

Rosyjskie poglądy na NATO

Oświadczenia przeciwników rozszerzenia NATO dotyczą całego wachlarza spraw, począwszy od obaw o zagrożenie bezpieczeństwa Rosji i miejsce Rosji w Europie, aż do sugestii, że rozszerzenie zaszkodzi reformom i doprowadzi do zachwiania wewnętrznej politycznej stabilności w Rosji. Niektórzy sugerują, że jeśli NATO się rozszerzy, Rosja powinna odpowiedzieć takimi posunięciami, jak zwiększenie wydatków na obronę, odmowa ratyfikacji START II i uchylenie traktatów CFE i INF, doprowadzenie do ponownego zjednoczenia z Białorusią, stworzenie sojuszu przeciwstawnego do NATO i przemieszczenie wojsk rosyjskich i taktycznej broni jądrowej na terytoria wzdłuż granicy z Polską, zwłaszcza gdyby NATO zdecydowało się na stacjonowanie broni jądrowej lub wielonarodowych sił zbrojnych na terytoriach nowych członków. Chociaż rząd Rosji jeszcze nie zdecydował, czy poczyni któreś z wymienionych kroków, takie oświadczenia pokazują istotę obaw wielu przedstawicieli rosyjskich elit.
Podkreślamy w rozmowach z przedstawicielami rządu rosyjskiego i z osobami wpływowymi, że nie jest w interesie Rosji zajmowanie antagonistycznego stanowiska w tej sprawie - Rosja może również zyskać na rozszerzeniu.
Ostatnio można zauważyć pewien oddźwięk tej oceny wśród Rosjan. Część przyznaje, że rozszerzenie nie będzie stanowić militarnego zagrożenia dla Rosji, a najważniejszym zadaniem dla Rosji jest przyspieszenie jej własnej wewnętrznej transformacji. Niektórzy z tych przywódców sugerują, że na rosyjską debatę o rozszerzeniu ma wpływ głównie polityka wewnętrzna. Poza tym niewiele wskazuje na to, aby rosyjska opinia publiczna jako całość była przeciwna rozszerzeniu. Godne zaufania badania opinii publicznej pokazują, że większość Rosjan pozostaje relatywnie obojętna na sprawy rozszerzenia NATO i raczej skupia się na wewnętrznych problemach natury socjalnej i ekonomicznej. Nic nie wskazuje na to, aby rozszerzenie NATO było istotne dla biorących udział w niedawnych wyborach w Rosji.

Rozwój NATO

W ciągu kilku lat Stany Zjednoczone i ich sojusznicy podjęli wiele decyzji, które pokazują zaangażowanie NATO w dostosowanie Sojuszu do zmienionych warunków bezpieczeństwa w Europie. Do nich można zaliczyć: redukcję wojsk amerykańskich w Europie z 320 tysięcy do ok. 100 tysięcy, cięcia w siłach zbrojnych pozostałych sojuszników, redukcję o 90 procent broni nuklearnej NATO, redukcję zachodniego sprzętu wojskowego w Europie, który był już znacznie poniżej poziomu określonego przez Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie (CFE), jak również gotowość do negocjacji zmian w tym traktacie, które doprowadziłyby do uzgodnienia nowych wzajemnych ograniczeń, zabezpieczających przed destabilizującą koncentracją sił w Europie Środkowej i Wschodniej. NATO deklaruje również, że każde nowe demokratyczne państwo z tego regionu może być potencjalnym nowym członkiem, jeśli spełni warunki określone w artykule X Traktatu Północnoatlantyckiego. Podjęcie tych kroków pokazuje, że Stany Zjednoczone i inne kraje nie uważają rozszerzenia NATO za zagrożenie lub próbę izolacji Rosji.

Partnerstwo NATO-Rosja

Powodzenie rosyjsko-NATO-wskiej współpracy w ramach misji IFOR i SFOR w Bośni pokazuje wkład, jaki współpraca pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Rosją i pomiędzy NATO a Rosją może wnieść do bezpieczeństwa europejskiego. Bardziej zinstytucjonalizowane i sformalizowane partnerstwo pomiędzy NATO a Rosją zapewniłoby podstawy przyszłego współdziałania NATO i Rosji w przypadku kryzysów w Europie i problemów z utrzymaniem bezpieczeństwa. Stosunki NATO-Rosja, które umożliwiłyby obu stronom wzajemne konsultacje i tam, gdzie to możliwe, wspólne działania, stanowiłyby uzupełnienie - nie zaś zastąpienie - dyplomatycznych i militarnych sposobów realizacji interesów Stanów Zjednoczonych w Europie i Eurazji.
Stany Zjednoczone i NATO chcą zbudować dynamiczne stosunki pomiędzy NATO a Rosją, takie, które uczynią Rosję partnerem Sojuszu w budowaniu bardziej stabilnej i bezpiecznej Europy. Jesteśmy gotowi sformalizować te stosunki w formie Karty NATO-Rosja, stworzyć stały mechanizm konsultacji i tam, gdzie to będzie możliwe, wspólnego podejmowania decyzji i działań, dostosować Traktat CFE do nowych warunków bezpieczeństwa w Europie oraz, w trakcie tego procesu, wziąć pod uwagę niektóre rosyjskie obawy dotyczące militarnych skutków rozszerzenia, jak również podjąć inne działania, które zapewnią o zmienionym charakterze NATO. Sojusz oferuje Rosji nie mające precedensu w przeszłości stosunki, takie, które uznawałyby, że Rosji dotyczy wiele podobnych problemów związanych z bezpieczeństwem, jakie stoją przed resztą Europy. Bliskie współdziałanie pomiędzy NATO a Rosją ułatwiłoby budowę zaufania, praktyczną współpracę i otwartość, jakie towarzyszyły zakończeniu zimnej wojny. Rozwój szerokiej współpracy pomiędzy NATO a Rosją pomógłby również Rosji ugruntować trudny proces przechodzenia do demokracji i wolnego rynku.

Rozdział następny Powrót do początku