Skrót zaleceń

Niniejszy raport Zgromadzenia Północnoatlantyckiego został przygotowany pod kierunkiem przewodniczącego ZPA, senatora Stanów Zjednoczonych Williama V. Rotha Jr., zgodnie ze wskazówkami Grupy Kierującej, w skład której weszli parlamentarzyści z europejskich i północnoamerykańskich państw członkowskich Sojuszu. Wnioski i zalecenia raportu będą przedstawiane do rozpatrzenia rządom, parlamentom i opinii publicznej państw członkowskich NATO w procesie wprowadzania zmian do koncepcji strategicznej, przygotowywania kolejnych etapów rozszerzenia Sojuszu i planowania jego działalności w XXI stuleciu.

Zaplanowany na kwiecień 1999 roku szczyt NATO w Waszyngtonie stanie się dla sojuszników okazją, by uczcić pięćdziesiątą rocznicę odniesionego przez tę organizację sukcesu, co ważniejsze, by stworzyć podstawy jej przyszłego działania. Spotkanie to powinno przynieść wyważone efekty i wyraźnie wyartykułować powody, dla których NATO powinno nadal istnieć, przyjmując zarazem nową koncepcję strategiczną, która odzwierciedlałaby obecną sytuację w dziedzinie bezpieczeństwa oraz wynikające z niej potrzeby i zapewniłaby dalsze otwarcie Sojuszu na przyjęcie innych demokratycznych państw Europy. Sojusznicy nie mogą sobie pozwolić li tylko na uczczenie historycznych czy też najnowszych osiągnięć. Muszą udowodnić swą zdolność przewidywania i odwagę sprostania wyzwaniom XXI wieku. W związku z tym proponujemy następujące zalecenia:

• Wizja NATO: W XXI wieku NATO powinno nadal istnieć jako polityczno-wojskowy sojusz suwerennych państw, którego celem jest wykorzystywanie siły i dyplomacji w celu zapewnienia zbiorowej obrony i promowania idei bezpieczeństwa sojuszników, wartości demokratycznych, rządów prawa i pokoju.

• Celem NATO jest stawanie w obronie wartości i interesów, a nie tylko statusu terytorialnego: W trakcie szczytu, który ma się odbyć w Waszyngtonie w kwietniu 1999 roku, sojusznicy muszą z całą mocą podkreślić, że NATO daje jednoznaczną gwarancję zbiorowej obrony wspólnych wartości i interesów, jak również obrony terytorialnej.

• Stany Zjednoczone muszą nadal angażować się w sprawy Sojuszu: Uczestnictwo i wiodąca rola USA w Sojuszu pozostają rękojmią jego przyszłego znaczenia. Jednocześnie dla żywotności Sojuszu zasadnicze znaczenie mieć będzie aktywny udział sojuszników w reagowaniu na problemy bezpieczeństwa stale pojawiające się w Europie i poza jej granicami.

• Zacieśnienie stosunków pomiędzy NATO i Zgromadzeniem Północnoatlantyckim: Skuteczność i polityczne znaczenie NATO zależą ostatecznie od wsparcia, jakiego udzielają mu parlamenty i opinia publiczna państw członkowskich. Ze względu na istotną rolę, jaką proces demokratyczny odgrywa dla przyszłego bezpieczeństwa i stabilności, oraz mając na uwadze wkład, jaki dla wzmocnienia tego procesu wniosło Zgromadzenie Północnoatlantyckie, należy zacieśniać stosunki pomiędzy Zgromadzeniem i NATO, intensyfikując konsultacje i współpracę.

• Proces rozszerzenia NATO powinien przebiegać w równym tempie i nie ulegać zahamowaniu: W trakcie szczytu waszyngtońskiego sojusznicy powinni zaprosić Słowenię do negocjacji w sprawie jej przyszłego członkostwa. Kraj ten bowiem spełnia warunki, jakie stawia się członkom Sojuszu. Zaproszenie byłoby dowodem, że sojusznikom nadal jest bliska polityka otwartych drzwi i nie obciążałoby nadmiernie przyjętego już przez NATO planu działania. Przyjęcie Polski, Czech i Węgier, a w przyszłości także innych państw spełniających stawiane warunki podkreśli, że u podstaw działania NATO leżą transcendentne wartości i cele, które nie potrzebują "wroga"; dla zachowania swej aktualności.

• Integracja wewnętrznych i zewnętrznych podstawowych misji NATO: Podstawowym celem działalności NATO musi nadal pozostać zbiorowa obrona w sytuacji ataku na któregokolwiek członka Sojuszu, zgodnie z tym, co stanowi artykuł 5 Traktatu Północnoatlantyckiego. Ponadto narody reprezentowane w NATO muszą zwracać coraz większą uwagę na sprawy polityczne i potencjał militarny, niezbędny przy okazji działań wykraczających poza zakres obowiązywania artykułu 5, polegających na wspieraniu stabilności w Europie, przeciwdziałaniu rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia, reagowaniu na wyzwanie, jakim jest terroryzm oraz rozwiązywaniu zagrożeń powstających poza granicami Sojuszu. Sojusznicy powinni zapewnić łagodne przechodzenie od podstawowych misji politycznych i przewidzianego dla nich potencjału militarnego, wchodzących w główny zakres działalności NATO, do zadań wykraczających poza ten zakres. W związku z tym władze wojskowe Sojuszu powinny opracować koncepcje szkolenia, prowadzenia manewrów, rozmieszczenia i rotacji, które pozwolą siłom wojskowym utrzymać gotowość zbrojną, angażować się w misje pokojowe i inną działalność wykraczającą poza postanowienia artykułu 5.

• Misje NATO nie mogą mieć wymiaru globalnego, ani też być sztucznie zawężane: Sojusznicy nie powinni proponować, by misje NATO nie mieszczące się w ramach określonych w artykule 5 nabrały charakteru "globalnego";, ani też narzucać im sztucznych ograniczeń geograficznych.

• NATO musi zachować swobodę działania: Sojusznicy muszą zawsze starać się o podejmowanie zgodnych działań, najlepiej w efekcie uzyskania mandatu ONZ bądź OBWE, która tworzy ramy bezpieczeństwa zbiorowego w Europie. Mimo że wszystkie państwa członkowskie NATO zdecydowanie preferują podejmowanie działań mających tego rodzaju mandat, nie mogą jednak ograniczać swych działań jedynie do sytuacji, w których uzyskanie takiego mandatu jest możliwe. Tym niemniej wszelkie kroki podejmowane przez NATO muszą mieć odpowiednie umocowanie prawne.

• NATO musi reagować na zagrożenia, jakie niesie terroryzm: Skuteczny podział przyszłych obowiązków wymaga, by wszyscy sojusznicy wnieśli znaczący wkład w dzieło walki z terroryzmem. Należy aktywniej wykorzystywać NATO jako forum wymiany informacji czy konsultacji w sprawie działań i strategii antyterrorystycznych, a także do prowadzenia wspólnych akcji w sytuacjach zagrożenia terroryzmem.

• Rozszerzanie stosunków z Rosją poza kwestie kontroli zbrojeń: Sojusznicy powinni wykorzystać swoją współpracę obronną z Rosją w celu wyeliminowania myślenia w kategoriach zimnej wojny i kontroli zbrojeń oraz przejścia na jakościowo nowy poziom zaangażowania politycznego i wojskowego .

• Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony (ESDI): Aby koncepcja ESDI nabrała realnego znaczenia, europejscy członkowie Sojuszu muszą rozwijać swój potencjał militarny. Francja powinna znowu stać się pełnym uczestnikiem zintegrowanej struktury dowodzenia. Jeśli podejmie taką decyzję, wówczas NATO ? aby zwiększyć zakres obowiązków sił europejskich w tym regionie ? powinno podzielić dowództwo Połączonych Sił Zbrojnych NATO Europy Południowej na południowo-wschodnie i południowo-zachodnie. Na czele dowództwa południowo-zachodniego powinien stanąć europejski dowódca i zastępca (z Francji i Hiszpanii), natomiast południowo-wschodnim powinien kierować oficer amerykański, wspomagany przez europejskiego zastępcę.

• Zapewnienie przejrzystości planowania obronnego i celów stawianych przed siłami NATO: Obecnie, kiedy zagrożenia nie są już tak oczywiste jak w czasach zimnej wojny, wsparcie, jakiego wysiłkom obronnym udzielają parlamenty i opinia publiczna, mogłoby wzrosnąć dzięki większej przejrzystości planów obronnych i podejmowanych działań. Z myślą o osiągnięciu tego celu NATO powinno opracowywać, publikować i przedkładać przewodniczącemu Zgromadzenia Północnoatlantyckiego coroczne jawne raporty, oceniające postępy, jakie dokonały się w dziedzinie rozwoju potencjału militarnego, koniecznego do realizacji nowych misji oraz wskazujące istniejące niedociągnięcia, wraz z zaleceniami dotyczącymi sposobów ich usunięcia.

• Wyznaczenie dolnej granicy wydatków sił sojuszniczych: W trakcie szczytu waszyngtońskiego sojusznicy powinni wezwać do wprowadzenia dobrowolnego moratorium na dalsze redukcje budżetów obronnych. Powinno ono obowiązywać do czasu, gdy sojusznicy ustalą, jaki potencjał i jakie wydatki są konieczne dla realizacji znowelizowanej koncepcji strategicznej NATO.

• Eliminowanie braków występujących w potencjale militarnym: Podczas szczytu waszyngtońskiego sojusznicy powinni porozumieć się w sprawie opracowania strategii dotyczącej bazy technicznej i przemysłowej NATO. Jej celem byłoby utrzymanie niezbędnych przemysłowych baz obronnych po obu stronach Atlantyku, zapewniających konkurencyjność i wzajemnie się uzupełniających, stopniowa eliminacja barier istniejących w handlu bronią na całym obszarze NATO, a także wspieranie harmonizacji polityki w zakresie konkurencji oraz usuwanie barier, które przeszkadzają państwom sojuszniczym w dzieleniu się osiągnięciami technologicznymi. Sojusznicy powinni także wyjść z propozycją inicjatywy koalicji technicznej, wprowadzającej wymóg wykazywania w opracowywanych co roku planach obronnych NATO aktualnie rozwijanych technologii, które mogą mieć znaczący - pozytywny lub negatywny - wpływ na zdolność sił sojuszniczych do podejmowania w przyszłości działań i wspólnej walki w trudnych do przewidzenia sytuacjach. Stany Zjednoczone jako militarny i technologiczny lider Sojuszu powinny zapewnić w swoich planach wysoki priorytet utrzymaniu stałej zdolności swoich sił zbrojnych do współpracy z siłami pozostałych państw członkowskich NATO.

• Poważne traktowanie obrony przeciwrakietowej: Sojusz powinien jak najszybciej zwrócić uwagę na obronę przeciwrakietową. Rozprzestrzenianie technologii i systemów rakietowych, zwłaszcza zdolnych do przenoszenia broni masowego rażenia (WMD), staje się zagrożeniem budzącym coraz więcej niepokoju. W czasach ograniczonych środków państwa NATO muszą działać wspólnie w celu rozwijania systemów obrony przeciwrakietowej, które zapewnią siłom Sojuszu zdolność realizowania powierzanych im misji.

• Trzeźwa ocena sytuacji na Bałkanach: Dopóki na Bałkanach istnieje sytuacja zapalna, dopóty nie może być mowy o stabilnym pokoju w Europie. Operacje wojskowe NATO w Bośni zakończyły się powodzeniem. Doświadczenie uczy jednak, że w tego typu sytuacjach kryzysowych podejmowane zawczasu zdecydowane działania umożliwiają zarówno ratowanie ludzkiego życia, jak i powodują mniejsze koszty. Inną wyraźną nauczką, odnoszącą się zwłaszcza do kryzysu w Kosowie, jest refleksja, że NATO powinno grozić akcją zbrojną tylko wtedy, kiedy w bezsporny i wiarygodny sposób jest gotowe spełnić taką groźbę. Jak na razie, stały udział wojsk amerykańskich w sojuszniczych siłach zbrojnych funkcjonujących na Bałkanach ma zasadnicze znaczenie. Jednak w przyszłości należy położyć większy nacisk na to, by w operacjach w Bośni oraz w innych akcjach, jakie NATO może ewentualnie podjąć na Bałkanach, wiodącą rolę odgrywały siły europejskie.