2. Umacnianie warunków gospodarczych i społeczno-kulturalnych
        Stopniowo ufało się osiągnąć postęp na terenach przygranicznych. Centra gospodarcze znajdujące się na obszarach przygranicznych są niejednokrotnie oddzielone od części swego naturalnego zaplecza po drugiej stronie granicy, co pociąga za sobą deformacje odbijające się negatywnie na możliwościach handlowych i usługowych. Infrastruktura komunikacyjna regionów granicznych przez całe dziesięciolecia cierpiała na brak połączeń o szerokim zasięgu. Tam, gdzie dziś udało się stworzyć tego rodzaju infrastrukturę, to i tak w stosunku do analogicznych obszarów usytuowanych w głębi kraju nastąpiło z długoletnim opóźnieniem, a tam gdzie jej po dziś dzień nie ma, bark często również psychologicznych uwarunkowań umożliwiających przyszłościowy, interregionalny i transgraniczny rozwój. Regiony graniczne i transgraniczne muszą często borykać się z brakiem alternatywnych i równorzędnych miejsc pracy, a także z niedostatkiem narodowych i transgranicznych placówek oświatowych oraz z uszczerbkiem pojawiającym się w przypadku podejmowania pracy w kraju sąsiedzkim, a ponadto z nieprzejrzystością zagranicznego rynku pracy. Przedsiębiorstwa działające w strefach granicznych często nie dysponują dostatecznym rozeznaniem możliwości rynkowych i eksportowych oraz nie mają dostępu do źródeł marketingowych po drugiej stronie granicy. Narzekają na ograniczone możliwości wykorzystywania wyników badań naukowych i szans rozwojowych w kraju sąsiedzkim, a także na brak innowacji produkcyjnych oraz poczucie wypierania przez sąsiada na skutek jego przewagi w warunkach konkurencji rynkowej. Ponadto bardzo często ograniczony jest dostęp do zamówień publicznych oraz korzystanie z wyników badań i programów naukowych dostępnych po drugiej stronie granicy. Równocześnie należy stwierdzić, że tego rodzaju problemy występują w poszczególnych regionach granicznych z różnym natężeniem, a niektóre z nich z różnym skutkiem podejmują kroki dla chociażby częściowego rozwiązania tych problemów, a także próbują im przeciwdziałać. Ludność zamieszkująca regiony przygraniczne oczekuje, że regiony graniczne przyczynią się do rozwiązania tego rodzaju kwestii, chociaż nie ponosi ona odpowiedzialności za ich powstanie. Istniejące nadal w Europie problemy skupiają się na obszarach przygranicznych jak w soczewce. Szczególnie wyraźnie różnice te ujawniają się w:
    –   strukturach i kompetencjach na szczeblu administracyjnym,
    –   ustawach podatkowych i socjalnych,
    –   ustawach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
    –   ustawodawstwie o ochronie środowiska naturalnego i utylizacji odpadów,
    –   systemach komunikacyjnych i polityce dotyczącej owych systemów,
    –   codziennych problemach regionów przygranicznych,
    –   braku rozwiązań problemów wynikających z dysproporcji gospodarczej i parytetu walut,
    –   nieudanych inwestycjach w dziedzinie usług i świadczeń socjalnych na skutek barier w planowaniu, ustawodawstwie i finansowaniu,
        Dlatego też niezbędna jest transgraniczna sieć powiązań na szczeblu regionalnym i lokalnym umożliwiająca nie tylko kooperację gospodarczą i infrastrukturalną, ale także wzbudzanie zaufania poprzez znoszenie barier, na przykład w sprawach socjalnych, w dziedzinie oświaty i nauczania języków obcych, w rozwiązywaniu codziennych problemów granicznych oraz w sferze zrozumienia kulturalnego. Współpraca transgraniczna staje się zatem we wszystkich częściach Europy pilnym zadaniem wybiegającym poza rok 2000, która winna być podejmowana w równej mierze troskliwie, jak i niemniej energicznie.

        3. Regiony siłą napędową współpracy transgranicznej

        3.1. Partnerstwo i subsydiarność
        Dla Europy charakterystyczna jest przede wszystkim jej różnorodność regionalna, co należy uznać za zaletę. Budowa wspólnego europejskiego domu, a tym samym rosnąca współpraca we wszystkich dziedzinach musi uwzględniać struktury i odrębności wyrosłe na gruncie regionalnym, zachowywać je rozwijać. Nie należy przy tym rezygnować z trwałej solidarności z tymi regionami granicznymi i transgranicznymi, które są w szczególny sposób upośledzone. Daleko idące i konsekwentne wprowadzanie idei regionalizacji do konstytucji państw Europy służy także bezpośrednio współpracy transgranicznej i regionalnej. Odpowiada ona celom Rady Europy i Unii Europejskiej, podobnie jak i celom układów o partnerstwie zawartych przez te kraje członkowskie Unii Europejskiej zarówno z państwami Europy Środkowej i Wschodniej jak i z krajami basenu Morza Śródziemnego. Współpraca transgraniczna przebiega na różnych szczeblach – w komisjach rządowych i w komisjach planowania przestrzennego, transgranicznych euroregionach, a także między gminami. Odbywa się to bądź na podstawie zawartych umów, bądź też bez nich. Struktury transgraniczne mogą być wybierane w drodze decyzji państwowych, regionalnych lub komunalnych. Aby rozwiązać problemy regionów granicznych i transgranicznych nieodzowne jest udoskonalenie procesu głosowania oraz wzmożona współpraca europejskich, państwowych, regionalnych i lokalnych ośrodków decyzyjnych. Dlatego za naglące i konieczne uważa się:
    –   wprowadzanie zwłaszcza przez narodowe parlamenty i władze postanowień podjętych na szczeblu europejskim do powszechnej praktyki politycznej,
    –   wnoszenie przez wszystkie odnośne władze na szczeblu europejskim i narodowym zwiększonego wkładu w rozwiązywanie problemów przygranicznych poprzez wydawanie odpowiednich decyzji,
    –   dobitne przedstawianie idei powstałych na szczeblu lokalnym i regionalnym na forum państwowym i europejskim,
    –   umożliwienie odpowiedniej reprezentacji uzasadnionych interesów regionów granicznych i transgranicznych w ramach struktur Rady Europy i Unii Europejskiej,
    –   zawarcie na szczeblu międzypaństwowym, a zwłaszcza wewnątrz Unii Europejskiej nieodzownych umów regulujących publicznoprawne podstawy współpracy transgranicznej na poziomie regionalnym względnie lokalnym.

        3.2. Regiony przygraniczne i transgraniczne jako pomosty łączące sąsiadów
        Tożsamość regionalna w obrębie państw i w obrębie Europy może być odbierana w regionach jako element składowy Unii Europejskiej. Regiony graniczne i transgraniczne spełniają bowiem wzdłuż granic europejskich rolę pomostów stwarzających dobrą szansę rozwoju dzięki swej bliskości do obywateli. Dlatego regiony te powinny być wspierane bardziej niż dotychczas przez wszystkie instytucje państwowe i europejskie, jak i siły polityczne. Regiony graniczne i transgraniczne stanowiące uzupełnienie w planowaniu i przedsięwzięciach na szczeblu gmin oraz przy wytycznych państwowego planowania, a także w kształtowaniu europejskich wizji rozwoju, stanowią siłę napędową regionalnego rozwoju transgranicznego.

        4. Ujednolicenie zagospodarowania przestrzennego w Europie
        Zagospodarowanie przestrzenne jest dziś równoznaczne ze świadomym kształtowaniem stosunku człowieka do jego środowiska naturalnego. Zagospodarowanie przestrzenne w regionach granicznych i transgranicznych zawiera główne idee trwałego porządku i rozwoju przestrzennego oraz środki jego realizacji w państwach i regionach po obu stronach granicy. Do tej pory nie ma rzeczywistego ładu przestrzennego, ale istnieją już cele i założenia prowadzące do jego realizacji:
    –   we wszystkich regionach granicznych i transgranicznych muszą zostać stworzone przesłanki równorzędnych, choć nie jednakowych warunków życiowych,
    –   strukturę przestrzenną należy kształtować – uwzględniając warunki naturalne, potrzeby ochrony środowiska oraz wymogi infrastrukturalne, gospodarcze, społeczne i kulturalne panujące w strefach granicznych – w taki sposób, by służyła ona jak najlepiej nieskrępowanemu rozwojowi osobowości we wspólnocie społecznej,
    –   zamierzona struktura przestrzenna na terenach przygranicznych powinna być włączona do ramowych warunków zagospodarowania przestrzennego państw Europy,
    –   polityka zagospodarowania przestrzennego państw członkowskich Rady Europy i Unii Europejskiej powinna przywiązywać znaczną wagę do współpracy transgranicznej (Europejska Karta Zagospodarowania Przestrzennego, "Europa 2000+", Europejska Koncepcja Rozwoju Przestrzennego).

        5. Niwelowanie gospodarczych oraz infrastrukturalnych przeszkód i dysproporcji
        Sytuację w europejskich regionach granicznych i transgranicznych charakteryzuje występowanie różnorakich przeszkód i dysproporcji gospodarczych, zarówno w obrębie Unii Europejskiej, jak i na jej zewnętrznych granicach oraz w obrębie samej Europy Wschodniej. Owe występujące w szerokiej skali dysproporcje rozwoju gospodarczego na Zachodzie, w centrum, na Wschodzie i na Południu Europy zderzają się bezpośrednio w strefach granicznych. W zasięgu tych ogólnoeuropejskich dysproporcji współpraca transgraniczna przyczynia się do usuwania w sposób przejrzysty na szczeblu regionalnym nierównowagi gospodarczej oraz przeszkód na sąsiadujących ze sobą terenach przygranicznych, a także pozwala na przekształcanie jej w partnerstwo z państwami narodowymi i instytucjami europejskimi. Pomimo rozmaitych różnic w zakresie problemów gospodarczych występujących w europejskich regionach przygranicznych, istnieją liczne podobieństwa umożliwiające wytyczanie wspólnych celów politycznych. W wyniku peryferyjnego położenia stref przygranicznych wytworzyły się w całej Europie rozliczne dysproporcje w koncentracji gospodarki między regionami położonymi w głębi kraju, a tymi na pograniczu. Czasami dysproporcje te (poważne zróżnicowanie struktur gospodarczych i dochodów) są uderzające, jak np. w przypadku Europy Południowej, Środkowej i Wschodniej, a czasami uwidaczniają się dopiero po wnikliwej analizie, jak np. w przypadku obszarów granicznych Europy Zachodniej, które stawić czoła swemu wcześniejszemu, jednostronnemu rozwojowi przemysłowemu. Należy przeciwdziałać rosnącym efektom kumulacji pracy, usług i kapitału w przemysłowych centrach Europy poprzez wspólnie ustalone europejskie i państwowe zagospodarowanie przestrzenne i politykę regionalną. Należy zatem:
    –   poprawić w skali narodowej i transgranicznej niedobory wyposażenia infrastrukturalnego stref przygranicznych (przede wszystkim w Europie Południowej, Środkowej i Wschodniej), nie nadużywając przy tym programów wspierających rozwój współpracy transgranicznej dla przedsięwzięć narodowych,
    –   usuwać braki i przeszkody w transgranicznym przepływie osób i towarów,
    –   zwiększać często zbyt niewielki w stosunku do średniej krajowej poziom siły nabywczej i wysokość produktu krajowego brutto,
    –   urzeczywistniać sprawnie działający transgraniczny rynek pracy (również w Europie Środkowej i Wschodniej),
    –   zahamować lub przynajmniej złagodzić zagrażające dysproporcje w walutach i dochodach występujące na zewnętrznych granicach Unii Europejskiej oraz w Europie Środkowej i Wschodniej, by w ten oto sposób tworzyć konieczne podstawy dla aktywnej współpracy transgranicznej. Dotyczy to przede wszystkim najuboższych stref przygranicznych Unii Europejskiej oraz Europy Środkowej i Wschodniej. Wraz ze wzrostem zakrojonej na szeroką skalę wymiany towarowej i w miarę rozszerzania swobód ruchu obywateli, pracy, usług i kapitału między krajami europejskimi, muszą być również uwzględnione specyficzne problemy europejskich regionów granicznych i transgranicznych , jak:
    –   codzienne problemy graniczne,
    –   powszedni ruch wahadłowy mieszkańców,
    –   niezbędna rozbudowa infrastruktury na małą i dużą skalę,
    –   usuwanie ograniczeń handlowych w drodze uregulowań administracyjnych i prawnych,
    –   częstokroć jednostronny lub niedostateczny rozwój gospodarczy spowodowany peryferyjnym położeniem na terenie kraju,
    –   ochrona środowiska naturalnego,
    –   bariery kulturowe i językowe.