Rozdział poprzedni

Część 3. Warunki

Rada i zgoda Senatu na ratyfikację Protokołów do Traktatu Północnoatlantyckiego z 1949 r. w sprawie przystąpienia Polski, Węgier i Czech zostaje wyrażona z uwzględnieniem następujących warunków, które są obowiązujące dla Prezydenta:

(1) Koncepcja Strategiczna NATO
(A) Polityka Stanów Zjednoczonych w odniesieniu do Koncepcji Strategicznej NATO. W rozumieniu Senatu polityka Stanów Zjednoczonych przewiduje, iż kluczowe założenia zawarte w Koncepcji Strategicznej NATO z 1991 r. (określonej w ppkt. (F)), w której zaadaptowano strategię NATO do warunków pozimnowojennych, zachowują nadal swoją ważność oraz że w zbliżającej się rewizji tego dokumentu znajdą odzwierciedlenie następujące zasady:
(i) Po pierwsze i przede wszystkim sojusz wojskowy. NATO jest po pierwsze i przede wszystkim sojuszem wojskowym. Powodzenie NATO w zapewnianiu pokoju uzależnione jest od jego siły militarnej i jedności strategicznej.
(ii) Podstawa obrony interesów bezpieczeństwa członków NATO. NATO służy jako podstawa zbiorowej obrony interesów bezpieczeństwa swych członków przed zagrożeniami zewnętrznymi.
(iii) Promowanie i ochrona żywotnych interesów bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych. Silne przywództwo Stanów Zjednoczonych w NATO promuje i chroni żywotne interesy bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych.
(iv) Przywódcza rola Stanów Zjednoczonych. Stany Zjednoczone utrzymują swą przywódczą rolę w NATO poprzez stacjonowanie ich sił bojowych w Europie, zapewnianie dowódców wojskowych kluczowych dowództw NATO oraz poprzez obecność sił nuklearnych Stanów Zjednoczonych na terytorium Europy.
(v) Wspólne zagrożenia. Członkowie NATO staną wobec wspólnych zagrożeń dla ich bezpieczeństwa w otoczeniu pozimnowojennym, w tym:
(I) możliwości ponownego wyłonienia się hegemonicznego mocarstwa, stanowiącego zagrożenie dla Europy;
(II) państw nie przestrzegających norm międzynarodowych oraz podmiotów pozapaństwowych, będących w posiadaniu broni nuklearnej, biologicznej lub chemicznej oraz środków jej przenoszenia w postaci rakiet balistycznych lub typu cruise bądź innych niekonwencjonalnych środków przenoszenia tego rodzaju broni;
(III) zagrożeń innej natury, w tym zaburzeń w przepływie zasobów o żywotnym znaczeniu i innych ewentualnych zagrożeń na skalę międzynarodową;
(IV) konfliktu w obszarze północnoatlantyckim, wynikającego z waśni etnicznych i religijnych, odżycia historycznych sporów lub działań niedemokratycznych przywódców.
(vi) Kluczowa misja NATO. Planowanie obronne potwierdzi zobowiązanie członków NATO do utrzymania wiarygodnego potencjału zbiorowej samoobrony, co pozostaje kluczową misją NATO. Wszyscy członkowie NATO będą wnosić wkład w tę kluczową misję.
(vii) Potencjał reagowania na wspólne zagrożenia. Stałe powodzenie NATO wymaga wiarygodnego potencjału militarnego w celu odstraszania i reagowania na wspólne zagrożenia. Opierając się na kluczowym potencjale zbiorowej samoobrony, NATO zapewni, że struktura sił wojskowych, planowanie obronne, struktury dowodzenia i zadania sił zbrojnych będą wzmacniały potencjał przerzucania sił w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa członka NATO oraz stwarzały warunki funkcjonowania koalicji ad hoc, składających się z zainteresowanych państw członkowskich NATO. Wymagać to będzie dysponowania przez członków NATO narodowym potencjałem wojskowym umożliwiającym szybkie przemieszczanie sił na duże odległości, prowadzenie długotrwałych operacji oraz udział we wspólnych operacjach ze Stanami Zjednoczonymi w warunkach ostrych konfliktów zbrojnych.
(viii) Zintegrowana struktura wojskowa. Zintegrowana struktura wojskowa NATO wspiera skuteczność NATO jako sojuszu wojskowego dzięki włączeniu członków NATO w proces wspólnego planowania obronnego i zapewnieniu jedności dowodzenia.
(ix) Struktura sił nuklearnych. Broń nuklearna będzie nadal służyła powstrzymywaniu agresji, szczególnie agresji potencjalnych przeciwników uzbrojonych w broń nuklearną, biologiczną lub chemiczną. Wiarygodna struktura odstraszania nuklearnego NATO wymaga stacjonowania sił nuklearnych Stanów Zjednoczonych w Europie, co stwarza istotną polityczną i wojskową więź pomiędzy Europą a Ameryką Północną, oraz szerokiego udziału członków NATO w programach nuklearnych. Ponadto NATO-wska struktura odstraszania nadal będzie utrzymywała stan niepewności w umyśle każdego potencjalnego agresora co do charakteru reakcji członków NATO na agresję militarną.
(x) Podział obciążeń. Odpowiedzialność i finansowy ciężar obrony demokracji w Europie będą sprawiedliwiej rozłożone, gdy członkowie NATO będą wywiązywali się z określonych zobowiązań i zadań sił zbrojnych.
(B) Fundamentalne znaczenie zbiorowej obrony
Senat oświadcza, że:
(i) aby NATO służyło interesom bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych, kluczowym celem NATO musi pozostać zbiorowa obrona terytorium wszystkich członków NATO;
(ii) NATO może również, zgodnie z artykułem 4 Traktatu Północnoatlantyckiego, w zależności od sytuacji, angażować się w inne misje, jeżeli wśród jego członków panuje konsensus co do istnienia zagrożenia dla bezpieczeństwa i interesów członków NATO.
(C) Planowanie obronne, struktury dowodzenia i zadania sił zbrojnych. Senat oświadcza, że NATO musi nadal zajmować się planowaniem obronnym, strukturami dowodzenia i zadaniami sił zbrojnych, tak aby sprostać wymaganiom artykułu 5 Traktatu Północnoatlantyckiego, jak też wymaganiom innych misji uzgodnionych przez członków NATO, lecz musi to uczynić w sposób, który po pierwsze i przede wszystkim zapewnia, zgodnie z Traktatem Północnoatlantyckim, zdolność NATO do odstraszania i przeciwstawiania się każdemu istotnemu zagrożeniu wojskowemu terytorium dowolnego członka NATO.
(D) Raport. Nie później niż w 180 dni po przyjęciu niniejszej uchwały, Prezydent przedstawi przewodniczącym Senatu i Izby Reprezentantów raport na temat Koncepcji Strategicznej NATO. Raport powinien być przedłożony zarówno w postaci poufnej, jak i jawnej i zawierać:

(i) wyjaśnienie, w jaki sposób Koncepcja Strategiczna NATO wpływa na wymagania wojskowe Stanów Zjednoczonych, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz obszaru północnoatlantyckiego, z uwzględnieniem szerszego strategicznego uzasadnienia istnienia NATO;
(ii) analizę wszystkich potencjalnych zagrożeń dla obszaru północnoatlantyckiego (co oznacza całe terytorium wszystkich państw członkowskich NATO) do roku 2010, włączając w to rozważenie możliwości odnowienia się zagrożenia konfliktem konwencjonalnym w Europie, powstających możliwości użycia broni nuklearnej, biologicznej lub chemicznej przez kraje nie-NATO-wskie, które może dotknąć obszar północnoatlantycki, a także wyłaniającego się zagrożenia użycia rakiet balistycznych i pocisków typu cruise, które może objąć obszar północnoatlantycki;
(iii) rozpoznanie alternatywnych rozwiązań systemowych w zakresie rozmieszczenia obrony przeciwrakietowej na całym terytorium wszystkich członków NATO, które umożliwiałyby przeciwstawienie się zagrożeniu, jakie stanowią powstające systemy rakiet balistycznych i rakiet typu cruise zarówno w krajach nie będących zdeklarowanymi mocarstwami nuklearnymi, jak również w krajach nimi będących, oraz harmonogram i szacunkowe koszty opracowania takich rozwiązań;
(iv) szczegółową ocenę postępów wszystkich członków NATO na rzecz realizacji bieżących zadań sił zbrojnych;
(v) ogólny opis generalnego podejścia do uaktualnienia Koncepcji Strategicznej NATO.
(E) Briefingi na temat rewizji Koncepcji Strategicznej. Senat oczekuje, iż co najmniej dwa razy w okresie 300 dni po dacie przyjęcia niniejszej uchwały, w uzgodnionym terminie, poprzedzającym każde ministerialne spotkanie Rady Północnoatlantyckiej, właściwi przedstawiciele administracji USA zorganizują dla odpowiednich komisji w Kongresie szczegółowe briefingi na temat proponowanych zmian w Koncepcji Strategicznej NATO, których zakres będzie obejmował:
(i) wyjaśnienie, w jaki sposób określone zmiany w Koncepcji Strategicznej NATO będą służyły interesom bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych i wpłyną na wymagania wojskowe wobec Stanów Zjednoczonych, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz obszaru północnoatlantyckiego;
(ii) harmonogram wdrażania nowych zadań dla sił zbrojnych przez wszystkich członków NATO, zgodnie ze znowelizowaną Koncepcją Strategiczną NATO;
(iii) charakterystykę wszelkich negocjacji dotyczących rewizji polityki nuklearnej NATO;
(iv) charakterystykę wszelkich propozycji uzależnienia decyzji Rady Północnoatlantyckiej od zgody Organizacji Narodów Zjednoczonych, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie lub innego dowolnego gremium afiliowanego przy NATO.
(F) Definicja. Na potrzeby powyższego punktu termin Koncepcja Strategiczna NATO oznacza dokument uzgodniony przez szefów państw i rządów uczestniczących w spotkaniu Rady Północnoatlantyckiej w Rzymie w dniach 7-8 listopada 1991 r., czy też wszelkie późniejsze dokumenty przyjęte przez Radę Północnoatlantycką, służące podobnemu celowi.

(2) Koszty, korzyści, podział obciążeń oraz militarne implikacje rozszerzenia NATO
(A) Poświadczenie Prezydenta. Przed złożeniem dokumentu ratyfikacyjnego przez Stany Zjednoczone Prezydent poświadczy Senatowi, że:
(i) włączenie Polski, Węgier i Czech do NATO nie pociągnie za sobą skutków w postaci zwiększenia ogólnego procentowego udziału Stanów Zjednoczonych we wspólnych budżetach NATO;
(ii) Stany Zjednoczone nie będą w żaden sposób zobowiązane do dofinansowywania narodowych wydatków Polski, Węgier i Czech, niezbędnych dla sprostania przez te państwa zobowiązaniom w NATO;
(iii) włączenie Polski, Węgier i Czech do NATO nie zmniejszy zdolności Stanów Zjednoczonych sprostania wymaganiom wojskowym i ich finansowania poza obszarem północnoatlantyckim.
(B) Sprawozdania roczne. Najpóźniej do 1 kwietnia każdego roku w okresie pięciu lat od wejścia w życie Protokołów do Traktatu Północnoatlantyckiego z 1949 r. w sprawie akcesji Polski, Węgier i Czech, Prezydent przedstawi odpowiednim komisjom w Kongresie sprawozdanie, które może zostać przedłożone w postaci poufnej i jawnej i powinno zawierać następujące dane:
(i) sumy wnoszone do wspólnych budżetów NATO przez każdego członka NATO w poprzednim roku kalendarzowym;
(ii) proporcjonalny udział przypisany i płacony przez każdego członka NATO zgodnie z istniejącymi w NATO rozwiązaniami, odnoszącymi się do podziału kosztów;
(iii) budżet obrony narodowej każdego członka NATO, kroki podjęte przez każdego członka NATO w celu sprostania zadaniom sił zbrojnych NATO oraz adekwatność budżetu obrony narodowej każdego członka NATO do wspólnych zobowiązań w dziedzinie obrony i bezpieczeństwa;
(iv) wszelkie koszty ponoszone przez Stany Zjednoczone w związku z członkostwem Polski, Węgier i Czech w NATO, łącznie z rozmieszczeniem personelu wojskowego Stanów Zjednoczonych, dostarczaniem wszelkich artykułów lub usług obronnych, finansowaniem działalności szkoleniowej czy unowocześnianiem lub budową obiektów wojskowych;
(v) stan dyskusji dotyczącej członkostwa w NATO krajów uczestniczących w Partnerstwie dla Pokoju.
(C) Przyszłe płatności Stanów Zjednoczonych na rzecz wspólnych budżetów NATO
(i) Ocena Senatu dotycząca udziału Stanów Zjednoczonych we wspólnych budżetach NATO. W ocenie Senatu, poczynając od roku finansowego 1999 oraz w każdym następnym roku finansowym do roku 2003, Prezydent powinien:
(I) zaproponować NATO ograniczenie procentowego udziału Stanów Zjednoczonych we wspólnych budżetach NATO na dany rok finansowy, równe pomniejszonemu o jeden procent udziałowi Stanów Zjednoczonych w tych budżetach w poprzednim roku finansowym;
(II) najpóźniej w 60 dni po terminie przedstawienia propozycji Stanów Zjednoczonych zgodnej z punktem
(I) przedłożyć Kongresowi raport opisujący ewentualne działania podjęte przez NATO w celu wprowadzenia w życie propozycji Stanów Zjednoczonych.
(ii) Doroczne ograniczenie wydatków Stanów Zjednoczonych na NATO. Jeśli nie zostanie to określone inaczej specjalną regulacją prawną, łączna suma wydatków Stanów Zjednoczonych w dowolnym roku finansowym, poczynając od 1 października 1998 r., na rzecz wspólnych budżetów NATO nie powinna przekroczyć łącznej sumy wszystkich takich wpłat dokonanych przez Stany Zjednoczone w roku finansowym 1998.
(iii) Definicje. W powyższym punkcie:
(I) termin "wspólne budżety NATO" oznacza:
(aa) budżet wojskowy, Program Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa, oraz budżet cywilny NATO;
(bb) wszelkie następne lub dodatkowe konta bądź programy NATO.
(II) termin "procentowy udział Stanów Zjednoczonych we wspólnych budżetach NATO" oznacza procent, jaki w ciągu danego roku finansowego stanowią łaczne wpłaty Stanów Zjednoczonych na rzecz wspólnych budżetów NATO w stosunku do łącznych sum płatnych przez wszystkich członków NATO na rzecz tych budżetów.
(D) Wymóg płacenia ze specjalnie przyznanych funduszy. Żadne koszty, inne niż wydatki finansowane ze wspólnych budżetów, poniesione przez NATO w związku z dopuszczeniem do członkostwa lub uczestnictwem w NATO jakiegokolwiek kraju, który nie był członkiem NATO w dniu 1 marca 1998 r., nie mogą być pokryte z funduszy dostępnych jakiemukolwiek departamentowi, agencji lub innej instytucji Stanów Zjednoczonych, jeśli fundusze na ten cel nie zostaną specjalnie przyznane aktem prawnym.
(E) Raporty na temat przyszłego rozszerzenia NATO
(i) Raporty przed rozpoczęciem rozmów akcesyjnych. Przed podjęciem przez Radę Północnoatlantycką wszelkich decyzji o zaproszeniu jakiegokolwiek kraju (innego niż Polska, Węgry i Czechy) do rozpoczęcia rozmów akcesyjnych z NATO, Prezydent przedłoży odpowiednim komisjom w Kongresie szczegółowy raport dotyczący każdego kraju, którego kandydatura do członkostwa w NATO jest poważnie brana pod uwagę, w tym:
(I) ocenę tego, jak dany kraj będzie realizował zasady Traktatu Północnoatlantyckiego i przyczyniał się do bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego;
(II) ocenę, w jakim stopniu kraj kwalifikuje się do członkostwa na podstawie zasad i kryteriów określonych przez NATO i Stany Zjednoczone, w tym wojskowej gotowości kraju;
(III) wyjaśnienie, w jaki sposób zaproszenie danego kraju wpłynie na interesy Stanów Zjednoczonych w zakresie bezpieczeństwa narodowego;
(IV) aktualną analizę przeprowadzoną przez rząd Stanów Zjednoczonych, dotyczącą wspólnie finansowanych potrzeb wojskowych i kosztów związanych z integracją danego kraju z NATO, oraz analizę udziału członków NATO, włączając w to Stany Zjednoczone, w przewidywanych kosztach;
(V) wstępną analizę wpływu integracji danego kraju z NATO budżet obrony Stanów Zjednoczonych i inne budżety Stanów Zjednoczonych.
(ii) Uaktualnione raporty przed podpisaniem protokołów w sprawie akcesji. Przed podpisaniem protokołu do Traktatu Północnoatlantyckiego w w sprawie przystąpienia danego kraju, Prezydent przedłoży odpowiednim komisjom w Kongresie raport, poufny i jawny:
(I) aktualizujący informacje zawarte w raporcie, wymaganym zgodnie z punktem (i), odnoszące się do danego kraju;
(II) obejmujący analizę zdolności danego kraju do sprostania pełnemu zakresowi obciążeń finansowych członkostwa w NATO oraz prawdopodobnego wpływu, jaki na wojskową skuteczność NATO miałby kraj zaproszony do rozmów akcesyjnych, gdyby kraj ten został przyjęty do NATO.

(F) Przegląd i raporty Rządowego Biura Obrachunkowego. Generalny Kontroler Stanów Zjednoczonych dokona przeglądu i szacunku ocen i analiz zawartych we wszystkich raportach przedłożonych zgodnie z podpunktem (E) oraz, najpóźniej w 90 dni po dacie złożenia określonego raportu zgodnie z podpunktem (E)(ii), przedstawi odpowiednim komisjom w Kongresie raport, podający ocenę wynikającą z tego przeglądu.

(3) Akt podstawowy NATO-Rosja i Stała Wspólna Rada. Przed zdeponowaniem przez Stany Zjednoczone dokumentu ratyfikacyjnego, Prezydent poświadczy Senatowi, co następuje:

(A) Postanowienie ogólne. Akt podstawowy NATO-Rosja i Stała Wspólna Rada nie dają Federacji Rosyjskiej prawa weta w stosunku do polityki NATO.
(B) Podejmowanie decyzji przez NATO. Akt podstawowy NATO-Rosja i Stała Wspólna Rada nie dają Federacji Rosyjskiej żadnej roli w Radzie Północnoatlantyckiej ani w podejmowaniu decyzji przez NATO, włączając w to:
(i) wszelkie decyzje podejmowane przez NATO w sprawach wewnętrznych;
(ii) sposób, w jaki NATO jest zorganizowane, prowadzi swą działalność, czy też planuje, przygotowuje lub prowadzi jakąkolwiek misję, która dotyczy jednego lub większej liczby jego członków, taką jak zbiorowa obrona w rozumieniu artykułu 5 Traktatu Północnoatlantyckiego. @(A) = (C) Charakter dyskusji w Stałej Wspólnej Radzie. Podczas dyskusji w Stałej Wspólnej Radzie:
(i) Stała Wspólna Rada nie będzie stanowiła forum, na którym podstawowa strategia, doktryna lub gotowość bojowa NATO będą negocjowane z Federacją Rosyjską, a NATO nie będzie wykorzystywało Stałej Wspólnej Rady jako substytutu formalnych negocjacji w sprawie kontroli zbrojeń, takich jak weryfikacja Traktatu CFE, podpisanego w Paryżu 19 listopada 1990 r.;
(ii) wszelka dyskusja z Federacją Rosyjską na temat doktryny NATO będzie służyła wyjaśnianiu, nie zaś podejmowaniu decyzji;
(iii) wszelkie wyjaśnienia, o których mowa w punkcie (ii), nie osiągną poziomu szczegółowości, który mógłby w jakikolwiek sposób zmniejszyć skuteczność sił zbrojnych NATO, a wszelkie tego typu wyjaśnienia będą możliwe dopiero po określeniu przez NATO polityki w kwestiach związanych ze sprawami wewnętrznymi;
(iv) NATO nie będzie omawiać z Federacją Rosyjską żadnej sprawy przed uzgodnieniem stanowiska NATO w danej sprawie na forum Rady Północnoatlantyckiej;
(v) Stała Wspólna Rada nie będzie wykorzystywana do podejmowania jakichkolwiek decyzji w sprawie doktryny, strategii lub gotowości bojowej NATO.

(4) Raporty dotyczące kwestii wywiadowczych
(A) Raport dotyczący postępów w przygotowaniach. Nie później niż 1 stycznia 1999 r. Prezydent przedstawi komisjom ds. wywiadu w Kongresie raport na temat postępów Polski, Węgier i Czech w dostosowywaniu się do wymogów bezpieczeństwa związanych z członkostwem w NATO.
(B) Raporty dotyczące ochrony źródeł informacji i metod wywiadowczych. Najpóźniej do 1 stycznia 1999 r., a następnie nie później niż w 90 dni po dacie przystąpienia Polski, Węgier i Czech do Traktatu Północnoatlantyckiego, dyrektor Centralnej Agencji Wywiadowczej przedstawi komisjom ds. wywiadu w Kongresie szczegółowy raport:
(i) wskazujący najnowsze procedury i wymagania zastosowane przez Polskę, Węgry i Czechy w celu ochrony źródeł informacji i metod wywiadowczych;
(ii) zawierający ocenę ogólnych procedur i wymagań Polski, Węgier i Czech w zakresie ochrony źródeł informacji i metod wywiadowczych w porównaniu z procedurami i wymogami innych członków NATO w tym zakresie.
(C) Definicje. W powyższym punkcie:
(i) termin "komisje ds. wywiadu w Kongresie" oznacza Komisję Specjalną ds. Wywiadu Senatu i Stałą Komisję Specjalną ds. Wywiadu Izby Reprezentantów;
(ii) termin "data przystąpienia Polski, Wegier i Czech do Traktatu Północnoatlantyckiego" oznacza ostatnią z następujących dat:
(I) datę przystąpienia Polski do Traktatu Północnoatlantyckiego,
(II) datę przystąpienia Węgier do Traktatu Północnoatlantyckiego,
(III) datę przystąpienia Czech do Traktatu Północnoatlantyckiego.

(5) Wymóg ścisłej współpracy ze Stanami Zjednoczonymi w celu zdobycia możliwie pełnej informacji o żołnierzach Stanów Zjednoczonych uwięzionych i zaginionych podczas byłych konfliktów wojskowych lub incydentów zimnowojennych. Przed złożeniem przez Stany Zjednoczone dokumentu ratyfikacyjnego, Prezydent poświadczy przed Kongresem, że rządy Polski, Węgier i Czech ściśle współpracują ze Stanami Zjednoczonymi w celu zdobycia pełnej informacji o żołnierzach Stanów Zjednoczonych uwięzionych i zaginionych podczas byłych konfliktów wojskowych lub incydentów zimnowojennych, co obejmuje:
(A) ułatwianie pełnego dostępu do istotnych w tej sprawie materiałów archiwalnych;
(B) wskazywanie osób, które mogą mieć wiadomości o uwięzionych i zaginionych żołnierzach Stanów Zjednoczonych oraz zachęcanie tych osób do rozmów z przedstawicielami rządu Stanów Zjednoczonych.

(6) Interpretacja traktatów
(A) Zasady interpretacji traktatów. Senat potwierdza stosowanie wobec wszystkich traktatów zasad interpretacji opartych na konstytucji, określonych w warunku (1) uchwały ratyfikacyjnej Układu INF, przyjętej przez Senat w dniu 27 maja 1988 r.
(B) Treść uchwały ratyfikacyjnej Senatu. Żadne sformułowania warunku (1) uchwały ratyfikacyjnej Układu INF, przyjętej przez Senat 27 maja 1988 r., nie mogą być rozumiane jako upoważnienie Prezydenta do uzyskiwania legislacyjnej zgody na modyfikacje lub poprawki do traktatów poprzez przyjęcie ich większością głosów w obu Izbach Kongresu.
(C) Definicje. W znaczeniu użytym w niniejszym punkcie, termin "Układ INF" odnosi się do Układu między Stanami Zjednoczonymi Ameryki i Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o likwidacji rakiet średniego i krótszego zasięgu, wraz z odnoszącym się do niego memorandum porozumienia i protokołami, podpisanymi w Waszyngtonie w dniu 8 grudnia 1987 r.


Rozdział następny Powrót do początku