Ustawa
z dnia 10 lutego 1976 r.
o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
Art. 1. W Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wprowadza się następujące zmiany:
- w art. 1 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
“1. Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem socjalistycznym.”;
- po art. 2 dodaje się art. 2a i 2b w brzmieniu:
”Art. 2a.
1). Przewodnią siłą polityczną społeczeństwa w budowie socjalizmu jest Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.
2). Współdziałanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego stanowi podstawę Frontu Jedności Narodu.
3). Front Jedności Narodu jest wspólną płaszczyzną działania organizacji społecznych ludu pracującego i patriotycznego zespolenia wszystkich obywateli – członków partii, stronnictw politycznych i bezpartyjnych, niezależnie od ich stosunku do religii – wokół żywotnych interesów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Art. 2b.
W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podstawowym celem działalności państwa jest wszechstronny rozwój społeczeństwa socjalistycznego, rozwój twórczych sił narodu i każdego człowieka, coraz lepsze zaspakajanie potrzeb obywateli.”;
- art. 3 otrzymuje brzmienie:
”Art. 3. Polska Rzeczpospolita Ludowa:
1) ochrania i rozwija socjalistyczne zdobycze polskiego ludu pracującego miast i wsi, jego władzę i wolność,
2) zapewnia obywatelom uczestnictwo w rządzeniu i popiera rozwój różnych form samorządności ludzi pracy,
3) rozwija siły wytwórcze i gospodarkę kraju poprzez planowe wykorzystywanie i wzbogacanie jego zasobów materialnych, racjonalną organizację pracy oraz stały postęp nauki i techniki,
4) umacnia własność społeczną jako główną podstawę siły gospodarczej kraju i pomyślności narodu,
5) urzeczywistnia zasady sprawiedliwości społecznej, likwiduje wyzysk człowieka przez człowieka i przeciwdziała naruszaniu zasad współżycia społecznego,
6) stwarza warunki dla stałego wzrostu dobrobytu i stopniowego zacierania różnic między miastem a wsią, między pracą fizyczna a umysłową,
7) w trosce o rozwój narodu otacza opieką rodzinę, macierzyństwo i wychowanie młodego pokolenia,
8) dba o stan zdrowotny społeczeństwa,
9) rozwija i upowszechnia oświatę,
10) zapewnia wszechstronny rozwój nauki i kultury narodowej.”;
- po art. 3 dodaje się art. 3a i 3b w brzmieniu:
”Art. 3a.Polska Rzeczpospolita Ludowa w swej polityce:
1) kieruje się interesami Narodu Polskiego, jego suwerenności, niepodległości i bezpieczeństwa, wolą pokoju i współpracy między narodami,
2) nawiązuje do szczytnych tradycji solidarności z siłami wolności i postępu, umacnia przyjaźń i współpracę ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i innymi państwami socjalistycznymi,
3) opiera stosunki z państwami o odmiennych ustrojach społecznych na zasadach pokojowego współistnienia i współpracy.
Art. 3b. Polska Rzeczpospolita Ludowa urzeczywistnia i rozwija demokrację socjalistyczna.”;
- art. 7 i 8 otrzymują brzmienie:
”Art. 7.
1) Podstawę ustroju społeczno – gospodarczego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stanowi socjalistyczny system gospodarczy, oparty na uspołecznionych środkach produkcji i socjalistycznych stosunkach produkcji.
2) Polska Rzeczpospolita Ludowa rozwija życie gospodarcze i kulturalne kraju na podstawie narodowego planu społeczno – gospodarczego.
3) zasadniczym celem społeczno – gospodarczej polityki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest systematyczne polepszanie warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych społeczeństwa, stały rozwój sił wytwórczych kraju, umacnianie siły, obronności i niezależności Ojczyzny.
4) Państwo posiada monopol handlu zagranicznego.
Art. 8.
1) Mienie ogólnonarodowe, a w szczególności: złoża mineralne, podstawowe źródła energii, grunty państwowe, wody, lasy państwowe, kopalnie, państwowe przedsiębiorstwa przemysłowe, rolne i handlowe, państwowe urządzenia komunalne, banki, państwowe zasoby mieszkaniowe, drogi, państwowe środki komunikacji, transportu i łączności, radio, telewizja i film, państwowe instytucje socjalne, oświatowe, naukowe i kulturalne – podlega szczególnej trosce i opiece państwa oraz wszystkich obywateli.
2). Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia i ochronę i racjonalne kształtowanie środowiska naturalnego, stanowiącego dobro ogólnonarodowe.”;
- po art. 8 dodaje się art. 8a w brzmieniu:
“Art. 8a.
Przedsiębiorstwa państwowe, gospodarując racjonalnie powierzoną im częścią mienia ogólnonarodowego, realizują w sposób planowy zadania gospodarcze i społeczne. Załogi przedsiębiorstw uczestniczą w zarządzaniu przedsiębiorstwami.”
- art. 10 otrzymuje brzmienie:
“Art. 10. Polska Rzeczpospolita Ludowa w trosce o wyżywienie narodu:
1) stwarza rolnictwu warunki zapewniające stały wzrost produkcji rolnej, sprzyjające socjalistycznym przeobrażeniom wsi oraz podniesienie dobrobytu rolników,
2) dba o właściwe użytkowanie ziemi jako dobra ogólnonarodowego,
3) otacza opieką indywidualne gospodarstwa rolne pracujących chłopów, udziela im pomocy w zwiększaniu produkcji i podwyższaniu poziomu techniczno – rolniczego, popiera rozwój samorządu rolniczego, a zwłaszcza kółek rolniczych i ich spółdzielni, popiera rozwój kooperacji i specjalizacji produkcji, rozszerza powiązania indywidualnych gospodarstw rolnych z socjalistyczną gospodarką narodową,
4) udziela poparcia i pomocy powstającym na zasadzie dobrowolności zespołowym gospodarstwom rolnym, a szczególnie rolniczym spółdzielniom produkcyjnym,
5) rozwija i umacnia państwowe gospodarstwa rolne, stanowiące formę wysokowydajnej, socjalistycznej gospodarki w rolnictwie, wdrażające postęp techniczno – rolniczy i wpływające korzystnie na rozwój całego rolnictwa.”;
- w art. 14 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
“2. Przodownicy i weterani pracy otoczeni są powszechnym szacunkiem narodu.”;
- w art. 15 w ust 3 po wyrazach:
“Sejm uchwala ustawy” dodaje się przecinek oraz wyrazy: “podejmuje uchwały określające podstawowe kierunki działalności państwa.”;
- w art. 19:
a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
“1. Sejm uchwala narodowe plany społeczno – gospodarcze na okresy kilkuletnie.”;
b) dodaje się ust. 3 w brzmieniu:
“3. Sejm udziela Rządowi absolutorium z wykonania budżetu i narodowego planu społeczno – gospodarczego za rok poprzedni.”;
- art. 22 wyrazy:
“w ciągu siedmiu dni odpowiedzi na interpelacje posła” zastępuje się wyrazami “ odpowiedzi na interpelacje posła w terminie i trybie ustalonym przez Sejm.”;
- w art. 25 w ust. 1 dodaje się pkt. 2a w brzmieniu:
“2a czuwa nad zgodnością prawa z Konstytucją.”;
- w art. 28a:
a) w ust 1 po wyrazach:
“administracji państwowej” dodaje się przecinek oraz wyrazy: “organizacji społecznych i spółdzielczych”, zaś po wyrazach: “z punktu widzenia” dodaje się wyrazy “wykonania zadań planu społeczno gospodarczego.”;
b) ust. 2 otrzymuje brzmienie:
“2. Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza także kontrolę jednostek gospodarki nie uspołecznionej w związku z wykonywaniem zadań zleconych im przez organy państwowe lub organizacje gospodarki uspołecznionej, jak również bada zgodność działania tych jednostek z obowiązującym prawem i interesem społecznym.”;
- art. 28b i 28c otrzymują brzmienie:
“Art. 28b.
1) Działalność Najwyższej Izby Kontroli służy Sejmowi, Radzie Państwa i Radzie Ministrów w wypełnianiu ich funkcji.
2) Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór nad Najwyższą Izbą Kontroli.
3) Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza kontrole zlecone przez Sejm i Radę Państwa, informuje o wynikach tych kontroli oraz składa Radzie Państwa okresowe sprawozdania.
Art. 28c.
1) Prezes Najwyższej Izby Kontroli powołuje i odwołuje Sejm na wniosek Prezesa Rady Ministrów złożony w porozumieniu z Przewodniczącym Rady Państwa.
2) Organizacje i sposób działania Najwyższej Izby Kontroli określa ustawa.”;
- art. 28d określa się;
- w art.31:
a) dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1 i po wyrazach: “wiceprezesi Rady Ministrów” dodaje się wyrazy: “Prezes Najwyższej Izby Kontroli.”,
b) dodaje się ust. 2 w brzmieniu:
“2. Prezes i wiceprezesi Rady Ministrów stanowią Prezydium Rządu Rada Ministrów może powołać ze swego grona innych członków do składu Prezydium Rządu.”;
- po art. 31 dodaje się art. 31a w brzmieniu:
“Art. 31a.
1) Prezes Rady Ministrów kieruje pracami Rady Ministrów i Prezydium Rządu.”;
2) Prezes Rady ministrów wydaje na podstawie ustaw i w celu ich wykonania rozporządzenia i zarządzenia.”;
- w art. 32:
a) w pkt. 2, 3 i 5 wyrazy: “planu gospodarczego” oraz “plany gospodarcze” zastępuje się odpowiednio wyrazami: “plany społeczno – gospodarcze”,
b) pkt. 11 otrzymuje brzmienie:
“11) kieruje pracą terenowych ogranów administracji.”;
- w art. 33 w ust. 1 zdanie drugie otrzymuje brzmienie:
“Urząd Ministra tworzy się w drodze ustawy.”;
- art. 34 otrzymuje brzmienie:
“Art. 34.
1) Terenowymi organami władzy państwowej i podstawowymi organami samorządu społecznego ludu pracującego miast i wsi w gminach, miastach, dzielnicach większych miast i województwach są rady narodowe.
2) Organem władzy państwowej i samorządu społecznego w dwu różnych jednostkach podziału terytorialnego tego samego stopnia może być wspólna rada narodowa.
3) Kadencję rad narodowych poszczególnych stopni określa ustawa.”;
- w art. 36 na końcu zdania dodaje się wyrazy:
“oraz współdziałają z samorządem mieszkańców.”;
- art. 37 otrzymuje brzmienie:
“Art. 37.
Rady narodowe kierują całokształtem rozwoju społeczno – gospodarczego i kulturalnego oraz wpływają na wszystkie jednostki administracji i gospodarki na swym terenie, inspirują i koordynują ich działalność oraz sprawują nad nimi kontrolę. Rady narodowe wiążą potrzeby terenu z celami i zadaniami ogólnopaństwowymi.”;
- w art. 40:
a) dotychczasowe treści oznacza się jako ust 1,
b) dodaje się ust 2 w brzmieniu:
“2. Rady narodowe na wniosek terenowych organów administracji uchwalają plany społeczno – gospodarcze i budżety województw, miast, dzielnic i gmin.”;
- w art. 41 ust 2 otrzymuje brzmienie:
“2. Rady narodowe wybierają ze swego grona prezydia dla kierowania przygotowania sesji i prowadzenia obrad, koordynowania prac komisji oraz udzielania pomocy radnym w wykonywaniu mandatu.”;
- po art. 42 dodaje się art. 42a w brzmieniu:
“Art. 42a.
1) Wojewodowie, prezydenci i naczelnicy miast, naczelnicy dzielnic i naczelnicy gmin sprawują administrację państwową na podstawie przepisów prawa oraz zgodnie z kierunkami ustalonymi przez ograny nadrzędne.
2) Wojewodowie i prezydenci miast stopnia wojewódzkiego są przedstawicielami Rządu na swoim terenie.”;
- w art. 46:
a) dodaje się ust. 2 w brzmieniu:
“2. W sprawach o wykroczenia orzekają kolegia do spraw wykroczeń.”;
b) dotychczasowy ust. 2 oznacza się jako ust. 3 i nadaje się brzmienie:
“3. Ustrój, właściwości i postępowanie sądów oraz kolegiów do spraw wykroczeń określają ustawy.”;
- w art. 49:
a) dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1,
b) dodaje się ust. 2 – 4 w brzmieniu:
“2. Przy rozstrzyganiu spraw w sądach ławnicy ludowi mają równe prawa z sędziami.
3. Ławnicy ludowi są wybierani przez rany narodowe.
4. Tryb wyboru ławników przez sądów wojewódzkich, rejonowych i szczególnych oraz ich kadencję określa ustawa.”;
- art. 50 otrzymuje brzmienie:
“Art. 50.
1) Sędziowie są powoływani i odwoływani przez Radę Państwa.
2) Tryb powoływania i odwoływania sędziów określa ustawa.”;
- w art. 51:
a) ust. 3 otrzymuje brzmienie:
“3. Sąd Najwyższy powołuje Rada Państwa na okres lat pięciu.”,
b) dodaje się ust. 4 w brzmieniu:
“4. Rada Państwa spośród sędziów Sądu Najwyższego powołuje Pierwszego Prezesa i prezesów Sądu Najwyższego oraz odwołuje ich z tych stanowisk.”;
- w art. 57:
a) dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1,
b) dodaje się ust. 2 i 3 w brzmieniu:
“2. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają równe prawa bez względu na płeć, urodzenie, wykształcenie, zawód, narodowość, rasę wyznanie oraz pochodzenie i położenie społeczne.
3. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powinni rzetelnie wypełniać swoje obowiązki wobec Ojczyzny i przyczyniać się do jej rozwoju.”;
- w art. 58 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
“2. Prawo do pracy zapewniają: socjalistyczny system gospodarczy, planowy rozwój sił wytwórczych, racjonalne wykorzystywanie wszystkich czynników produkcji, stałe wdrażanie postępu naukowo – technicznego w gospodarce narodowej oraz system kształcenia i podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Prawidłową realizację prawa do pracy zabezpiecza socjalistyczne ustawodawstwo pracy.”;
- w art. 59 w ust 2 wyrazy:
“robotnikom i pracownikom umysłowym” zastępuje się wyrazem “pracownikom”;
- w art. 60 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
“2. Coraz pełniejszemu urzeczywistnianiu tego prawa służą:
1) rozwój ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby, starości i niezdolności do pracy oraz rozbudowa różnych form pomocy społecznej,
2) rozwój organizowanej przez państwo ochrony zdrowia oraz podnoszenia poziomu zdrowotnego ludności, bezpłatna pomoc lekarska dla wszystkich ludzi pracy i ich rodzin, stałe polepszenie warunków bezpieczeństwa, ochrony i higieny pracy, szeroko rozwinięte zapobieganie chorobom i ich zwalczanie, opieka nad inwalidami,
3) rozbudowa szpitali, sanatoriów, ambulatoriów, ośrodków zdrowia i urządzeń sanitarnych.”;
- po art. 60 dodaje się art. 60a w brzmieniu:
“Art. 60a.
Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają prawo do korzystania z wartości środowiska naturalnego oraz obowiązek jego ochrony.”;
- w art. 61 w ust. 2:
a) pkt. 1 i 2 otrzymują brzmienie:
“1) bezpłatne szkolnictwo,
2) powszechne i obowiązkowe szkoły podstawowe.”;
b) dodaje się pkt. 3 i 4 w brzmieniu:
“3) upowszechnianie szkolnictwa średniego,
4) rozwój szkolnictwa wyższego.”;
c) dotychczasowe pkt. 3 i 4 oznacza się jako pkt. 5 i 6;
- po art. 64 dodaje się art. 64a w brzmieniu:
“Art. 64a.
Polska Rzeczypospolita Ludowa zapewnia wszechstronną opiekę weteranom walk o wyzwolenie narodowe i społeczne.”;
- w art. 66 dodaje się ust. 3 w brzmieniu:
“3. Polska Rzeczypospolita Ludowa wzmacnia w społeczeństwie pozycję kobiet, zwłaszcza matek i kobiet pracujących zawodowo.”;
- w art. 67:
a) w ust. 1 po wyrazie: “Małżeństwo” dodaje się przecinek oraz wyraz: “macierzyństwo”,
b) ust. 2 otrzymuje brzmienie:
“2. Obowiązkiem rodziców jest wychowywanie dzieci na prawach i świadomych swych obowiązków obywateli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.”,
c) dodaje się ust. 3 – 5 w brzmieniu:
“3. Polska Rzeczypospolita Ludowa zapewnia realizację praw i obowiązków alimentacyjnych.
4. Dzieci urodzone poza małżeństwem mają te same prawa co dzieci urodzone w małżeństwie.
5. W trosce o dobro rodziny Polska Rzeczypospolita Ludowa dąży do poprawy sytuacji mieszkaniowej, przy współudziale obywateli rozwija i popiera różne formy budownictwa spółdzielczego, oraz dba o racjonalną gospodarkę zasobami mieszkaniowymi.”;
- art. 68 otrzymuje brzmienie:
“Art. 68.
Polska Rzeczypospolita Ludowa otacza szczególnie troskliwą opieką wychowanie młodzieży i zapewnia jej najszersze możliwości oraz stwarza warunki do aktywnego udziału młodego pokolenia w życiu społecznym, politycznym, gospodarczym i kulturalnym, kształtując poczucie współodpowiedzialności młodzieży za rozwój Ojczyzny.”;
- w art. 70 skreśla się ust. 3;
- po art. 72 dodaje się art. 72a w brzmieniu:
“Art. 72a
W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej doniosłą rolę społeczną spełniają związki zawodowe, które są powszechną organizacją współuczestniczącą w kształtowaniu i realizacji zadań społeczno – gospodarczego rozwoju kraju; związki zawodowe reprezentują interesy oraz prawa ludzi pracy, są szkołą obywatelskiej aktywności i zaangażowania w budowę społeczeństwa socjalistycznego.”;
- w art. 73:
a) dotychczasowy ust. 1 oznacza się jako ust. 2 i dodaje się ust. 1 w brzmieniu:
“1. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uczestniczą w sprawowaniu kontroli społecznej, w konsultacjach i dyskusjach nad węzłowymi problemami rozwoju kraju oraz zgłaszają wnioski.”.
b) dotychczasowy ust. 2 oznacza się jako ust 3;
w przepisie tym w zdaniu pierwszym początkowe wyrazy: “Skargi i zażalenia” zastępuje się wyrazami: “Odwołania, skargi i zażalenia”, a w zdaniu drugim po wyrazach: “stosunek do” dodaje się wyraz: “odwołań”;
- po art. 75 dodaje się art. 75a w brzmieniu:
“Art. 75a.
Obywatele polscy za granicą korzystają z opieki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.”;
- w art. 77 skreśla się ust. 2 i oznaczenie ust. 1;
- tytuł rozdziału 9 otrzymuje brzmienie:
“Rozdział 9. Godło, barwy, hymn i stolica Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.”;
- w art. 89:
a) dodaje się ust 3 w brzmieniu:
“3. Hymnem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest >>Mazurek Dąbrowskiego<<.”,
b) dotychczasowy ust. 3 oznacza się jako ust. 4;
- po art. 89 dodaje się art. 89a w brzmieniu:
“Art. 89a.
Godło, barwy i hymn Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej otaczane są czcią i podlegają szczególnej ochronie.”
Art. 2.
- Okres kadencji rad narodowych unormowany zostanie w ustawach o radach narodowych.
- Do czasu unormowania okresu, o którym mowa w ust. 1, kadencję rad narodowych ustala się na okres lat czterech.
Art. 3.
- Sędziowie Sądu Najwyższego wybrani przez Radę Państwa na te stanowiska na podstawie dotychczasowych przepisów stają się sędziami powołanymi w rozumieniu niniejszej ustawy na okres do upływy ich bieżącej kadencji.
- Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do wybranych w dotychczasowym trybie Pierwszego Prezesa i prezesów Sądu Najwyższego.
Art. 4.
Najwyższa Izba Kontroli oraz Prezes Najwyższej Izby Kontroli działają w granicach dotychczasowych uprawnień i obowiązków do czasu wejścia w życie ustawy dostosowującej organizację i sposób działania Najwyższej Izby Kontroli do postanowień art. 1 niniejszej ustawy.
Art. 5.
Przewodniczący Rady Państwa ogłosi w Dzienniku Ustaw jednolity tekst Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, z uwzględnieniem jej zmiany, ogłoszonych przed dniem wydania jednolitego tekstu, z zastosowaniem ciągłej numeracji rozdziałów, artykułów, ustępów i punktów.
Art. 6.
Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
Przewodniczący Rady Państwa: H. Jabłoński
Sekretarz Rady Państwa: L. Stasiak.
Źródło: Dziennik Ustaw 1976, nr 5 poz. 29