Rozdział II

WOLNOŚCI I PRAWA 2 OSOBISTE

Artykuł 21

Życie osoby ludzkiej jest chronione przez ustawę.

Artykuł 22

    1. Wolność słowa jest zagwarantowana.

    2. Wolność prasy, radia i telewizji jest zagwarantowana.

    3. Zabroniona jest prewencyjna cenzura środków przekazu.

    4. Ustawa może wymagać uzyskania zezwolenia na działalność stacji radiowych i telewizyjnych.

Artykuł 23

    1. Prawo do informacji jest zagwarantowane.

    2. Każdy ma prawo, zgodnie z ustawą, do uzyskiwania informacji o działalności organów państwowych i osób piastujących funkcje państwowe.

    3. Każdy ma możliwość obserwowania posiedzeń organów kolegialnych pochodzących z wyborów.

Artykuł 24

    1. Wolność sumienia i religii jest zagwarantowana.

    2. Każdy jest wolny w wyborze lub zmianie religii lub przekonań, jak też w wyrażaniu ich indywidualnie lub zbiorowo, w życiu publicznym lub prywatnym poprzez kult, kształcenie, praktyki lub uprawianie obrzędów.

    3. Nikomu nie można narzucić ani zabronić uczestniczenia we wspólnocie religijnej lub w jej praktykach, jak też publicznego ujawniania swoich przekonań religijnych lub wiary.

Artykuł 25

Nikt nie może być poddawany torturom albo innemu nieludzkiemu, okrutnemu i poniżającemu traktowaniu lub karaniu.

Artykuł 26

Nikt nie może być zmuszany do świadczenia pracy przymusowej, z wyjątkiem przypadków wykonania orzeczenia sądowego, pełnienia służby wojskowej bądź służby wynikającej ze stanu wojennego, stanu wyjątkowego lub stanu klęski żywiołowej, zagrażającej życiu lub zdrowiu ludzi.

Artykuł 27

    1. Nikt nie może być pozbawiony wolności, z wyjątkiem przypadków i zgodnie z postępowaniem przewidzianym w ustawie.

    2. Wolność jednostki nie może zostać ograniczona, z wyjątkiem następujących przypadków:

    1. skazania na karę pozbawienia wolności przez właściwy sąd;

    2. niewykonania prawomocnego orzeczenia sądu lub niewykonania innego obowiązku ustawowego;

    3. istnienia uzasadnionego podejrzenia, że popełniła ona przestępstwo bądź dla zapobieżenia popełnienia przez nią przestępstwa, bądź oddalenia się z miejsca przestępstwa;

    4. wykonania nadzoru nad nieletnim w celach wychowawczych lub dla doprowadzenia go przed właściwy organ;

    5. kiedy osoba jest nosicielem choroby zakaźnej, jest umysłowo chora i niebezpieczna dla społeczeństwa;

    6. nielegalnego przekroczenia granicy państwowej oraz w przypadkach deportacji lub ekstradycji.

3. Nikt nie może być pozbawiony wolności jedynie z powodu niewypełnienia zobowiązań umownych.

Artykuł 28

    1. Każdy, kto został pozbawiony wolności, ma prawo do natychmiastowego powiadomienia, w zrozumiałym dla niego języku, o powodach zastosowania tego środka oraz o postawionym wobec niego zarzucie. Osoba pozbawiona wolności powinna zostać poinformowana o prawie do odmowy składania wyjaśnień i o prawie do natychmiastowego skontaktowania się z obrońcą oraz zapewnia się jej możliwość korzystania z tych praw.

    2. Osoba, która została pozbawiona wolności zgodnie z art. 27 ust. 2 pkt c) musi w ciągu 48 godzin stanąć przed sędzią, który postanawia o zastosowaniu aresztu tymczasowego lub o jej uwolnieniu nie później niż w ciągu 48 godzin od momentu dostarczenia dokumentów do rozpatrzenia.

    3. Tymczasowo aresztowany ma prawo do wniesienia odwołania od postanowienia sędziego. Ma prawo zostać postawiony przed sądem w rozsądnym terminie lub uwolniony za kaucją.

    4. We wszystkich innych przypadkach, osoba pozbawiona wolności drogą pozasądową może zwrócić się w każdym czasie do sędziego, który w ciągu 48 godzin wydaje postanowienie o zasadności tego środka.

    5. Każda osoba pozbawiona wolności zgodnie z art. 27 ma prawo do humanitarnego traktowania i poszanowania jej godności.

Artykuł 29

    1. Nikt nie może zostać oskarżony lub uznany za winnego popełnienia czynu, który nie stanowił przestępstwa według ustawy obowiązującej w chwili jego popełnienia, z wyjątkiem czynów, które w chwili popełnienia stanowiły według prawa międzynarodowego zbrodnie wojenne lub zbrodnie przeciwko ludzkości.

    2. Nie można orzekać kary surowszej niż przewidziana w ustawie obowiązującej w chwili popełnienia przestępstwa.

    3. Łagodniejsza ustawa karna ma moc wsteczną.

Artykuł 30

Każdego uznaje się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie ustalona prawomocnym wyrokiem sądowym.

Artykuł 31

Podczas procesu sądowego każdy ma prawo do:

    1. niezwłocznego i dokładnego poinformowania o zarzutach, o przysługujących mu prawach oraz do umożliwienia mu powiadomienia rodziny lub bliskich;

    2. zapewnienia wystarczającego czasu i ułatwień na przygotowanie swojej obrony;

    3. bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie mówi lub nie rozumie języka albańskiego;

    4. obrony samodzielnie lub przy pomocy obrońcy z wyboru; do swobodnego i nie kontrolowanego komunikowania się z nim, jak też do obrońcy z urzędu, jeżeli nie posiada wystarczających środków;

    5. zadawania pytań świadkom obecnym na rozprawie oraz domagania się wezwania świadków, biegłych i innych osób, które mogą wyjaśnić fakty sprawy.

Artykuł 32

    1. Nikt nie może być zobowiązany do świadczenia przeciwko sobie lub członkom własnej rodziny, jak też do przyznania się do winy.

    2. Nikt nie może zostać uznany winnym na podstawie dowodów zebranych w sposób niezgodny z prawem.

Artykuł 33

    1. Każdy ma prawo do wysłuchania przez sąd przed wydaniem wyroku.

    2. Z tego prawa nie może korzystać osoba ukrywająca się przed wymiarem sprawiedliwości.

Artykuł 34

Nikt nie może zostać skazany więcej niż raz za popełnienie tego samego przestępstwa ani ponownie zostać postawiony przed sądem, z wyjątkiem przypadków, gdy sąd wyższej instancji skieruje sprawę do ponownego rozpatrzenia, w trybie przewidzianym ustawą.

Artykuł 35

    1. Nikt nie może zostać zmuszony do ujawnienia danych osobowych, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ustawie.

    2. Gromadzenie, wykorzystywanie i ujawnianie danych osobowych wymaga zgody zainteresowanego, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ustawie.

    3. Każdy ma prawo do zapoznania się ze zgromadzonymi danymi dotyczącymi jego osoby, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ustawie.

    4. Każdy ma prawo do domagania się sprostowania i wykreślenia nieprawdziwych lub niepełnych danych osobowych, jak również danych osobowych zgromadzonych w sposób niezgodny z ustawą.

Artykuł 36

Wolność i tajemnica korespondencji oraz każdego innego środka przekazu są zagwarantowane.

Artykuł 37

1. Nienaruszalność mieszkania jest zagwarantowana.

2. Przeszukanie mieszkania, jak też innych miejsc z nim tożsamych, może być przeprowadzone jedynie w przypadkach i w trybie przewidzianym ustawą.

3. Nikt, wobec kogo nie toczy się postępowanie karne, nie może zostać poddany rewizji osobistej, z wyjątkiem przypadków wkroczenia lub opuszczenia terytorium państwa lub dla usunięcia niebezpieczeństwa zagrażającego bezpieczeństwu publicznemu.

Artykuł 38

    1. Każdy ma prawo do wyboru miejsca zamieszkania, jak też do swobodnego poruszania się po całym terytorium państwa.

    2. Nikomu nie można przeszkodzić w swobodnym wyjeździe za granicę.

Artykuł 39

    1. Żaden obywatel albański nie może zostać deportowany z terytorium państwowego.

    2. Zgoda na ekstradycję może zostać wydana jedynie w przypadkach, gdy zostało to wyraźnie przewidziane w umowach międzynarodowych, w których Albania jest stroną i jedynie na podstawie orzeczenia sądowego.

    3. Zabronione jest grupowe wydalanie cudzoziemców. Pojedynczo cudzoziemcy mogą zostać wydaleni jedynie na warunkach określonych w ustawie.

Artykuł 40

Cudzoziemcy mają prawo do uzyskania azylu w Republice Albanii zgodnie z ustawą.

Artykuł 41

    1. Prawo do własności prywatnej jest zagwarantowane.

    2. Własność nabywa się w drodze darowizny, dziedziczenia, kupna i w każdy inny klasyczny sposób przewidziany w kodeksie cywilnym.

    3. Ustawa może przewidywać wywłaszczenia lub ograniczenia w wykonywaniu prawa własności, gdy wymaga tego interes publiczny.

    4. Wywłaszczenie lub takie ograniczenia prawa własności, które mają równorzędne skutki, są dozwolone jedynie za pełnym odszkodowaniem.

    5. W razie sporu co do wysokości odszkodowania przysługuje prawo zwracania się do sądu.

Artykuł 42

    1. Wolność, własność oraz prawa uznane w Konstytucji i ustawach nie mogą podlegać naruszeniu bez przeprowadzenia postępowania unormowanego ustawowo.

    2. Każdemu, w obronie jego praw, wolności i interesów konstytucyjnych i ustawowych lub w przypadku postawienia w stan oskarżenia, przysługuje prawo do uczciwego i publicznego procesu w rozsądnym terminie przed niezawisłym i bezstronnym sądem, określonym zgodnie z ustawą.

Artykuł 43

Każdemu przysługuje prawo do wniesienia odwołania od wyroku sądowego do sądu wyższej instancji, z wyjątkiem przypadków, gdy Konstytucja przewiduje inaczej.

Artykuł 44

Każdemu przysługuje prawo do rehabilitacji i/lub odszkodowania zgodnie z ustawą, w przypadku gdy został on poszkodowany w wyniku bezprawnego aktu, działania lub zaniechania działania przez organy państwowe.

    2 Kolejność występowania pojęć w tytule rozdziałów II, III i IV została zmieniona przez ustrojodawcę w stosunku do tytułu części II (przyp. red.).