Konstytucja Albanii                                           Rozdział VII


Rozdział VII 30

PODSTAWOWE PRAWA I WOLNOŚCI CZŁOWIEKA

Artykuł 1

PRAWO DO ŻYCIA


    Prawo do życia każdej osoby ludzkiej podlega ochronie prawnej.
    Nikt nie może zostać pozbawiony życia, z wyjątkiem skazania prawomocnym wyrokiem sądowym za szczególnie ciężkie przestępstwo, gdy ustawa przewiduje orzeczenie kary śmierci.
    Kara śmierci nie może być stosowana w stosunku do osób, które w chwili popełnienia przestępstwa nie ukończyły 18 roku życia ani w stosunku do kobiet.

Artykuł 2

WOLNOŚĆ WYRAŻANIA POGLĄDÓW


    Wolność wyrażania opinii nie może być naruszana.
    Jakakolwiek cenzura prewencyjna jest zabroniona.
    Niedopuszczalne jest wydanie jakiegokolwiek aktu normatywnego, ograniczającego wolność słowa, druku lub innej formy masowego przekazu, z wyjątkiem przypadków, gdy wymaga tego ochrona interesu dzieci lub życia ludzi.
    Każdemu przysługuje prawo swobodnego wyrażania swoich poglądów za pośrednictwem słów, pisma albo jakichkolwiek innych form wyrazu.
    Nikt nie może zostać pozbawiony prawa do informacji.
    Wskazane wyżej prawa i wolności nie mogą zostać ograniczone, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ustawie, które stanowią konieczne w demokratycznym społeczeństwie środki dla zapewnienia bezpieczeństwa państwa, integralności terytorialnej, bezpieczeństwa i porządku publicznego albo zapobiegania przestępczości, ochrony zdrowia i dobrych obyczajów, dobrego imienia i praw innych, ochrony informacji udzielonych poufnie lub też utrzymania bezstronności i autorytetu władzy sądowniczej.

Artykuł 3

ZAKAZ STOSOWANIA TORTUR


    Nikt nie może zostać poddany torturom ani też poniżającemu nieludzkiemu traktowaniu bądź karaniu.

Artykuł 4

ZAKAZ PRACY PRZYMUSOWEJ


    Nikt nie może zostać zmuszony do świadczenia pracy przymusowej, z wyjątkiem skazania wyrokiem sądowym lub podczas pełnienia służby wojskowej bądź w innej sytuacji nadzwyczajnej albo w przypadku katastrofy żywiołowej, zagrażającej życiu lub zdrowiu ludzkiemu.

Artykuł 5

WOLNOŚĆ JEDNOSTKI I BEZPIECZEŃSTWO OSOBISTE


    Wolność i bezpieczeństwo osobiste są nienaruszalne.
    Nikt nie może być zatrzymany bez wystarczających dowodów.
    Zatrzymanemu przysługuje prawo otrzymania niezwłocznego objaśnienia powodów zatrzymania oraz, bez zbędnej zwłoki, doprowadzenia przed sędziego.
    Nikt nie może zostać zatrzymany na czas dłuższy niż 48 godzin.
    Każdy zatrzymany lub aresztowany zostanie pouczony o prawie do odmowy składania wyjaśnień oraz do niezwłocznego kontaktu z obrońcą.
    Aresztowanemu przysługuje prawo odwołania do sądu od postanowienia o aresztowaniu.

Artykuł 6

NIE MA KARY BEZ USTAWY


    Nikt nie może zostać postawiony w stan oskarżenia lub zostać uznany winnym popełnienia czynu, który nie stanowił przestępstwa według ustawy obowiązującej w chwili jego popełnienia.
    Za popełnione przestępstwo nie może zostać orzeczona kara surowsza niż przewidziana w ustawie obowiązującej w chwili jego popełnienia.
    Przepisom karnym można nadawać moc wsteczną, jeśli działają one na korzyść oskarżonego.

Artykuł 7

DOMNIEMANIE NIEWINNOŚCI


    Każdego uznaje się za niewinnego do momentu udowodnienia winy i skazania prawomocnym wyrokiem sądowym.

Artykuł 8

GWARANCJE W POSTĘPOWANIU KARNYM


    W postępowaniu karnym nikogo nie można pozbawić prawa do:
    a) natychmiastowego i szczegółowego poinformowania o co jest oskarżany;
    b) wszelkich ułatwień oraz wystarczającego czasu potrzebnego do przygotowania obrony;
    c) bezpłatnej pomocy tłumacza w przypadkach, gdy oskarżony nie jest w stanie porozumiewać się lub zrozumieć języka albańskiego;
    d) samodzielnego prowadzenia swojej obrony lub posiadania obrońcy z wyboru oraz do nieskrępowanej i poufnej rozmowy z obrońcą, jak również do uzyskania pomocy prawnej, o ile oskarżony nie posiada wystarczających na ten cel środków;
    e) zadawania pytań, a także wzywania świadków, biegłych oraz innych osób, mogących przyczynić się do rozstrzygnięcia postępowania poprzez przedstawianie dowodów w sprawie.

Artykuł 9

ZAKAZ WYMUSZANIA PRZYZNANIA SIĘ DO WINY


    Nikt nie może zostać zmuszonym do świadczenia przeciwko sobie albo do przyznania się do winy.

Artykuł 10

NIEWAŻNOŚĆ BEZPRAWNIE UZYSKANYCH DOWODÓW


    Nikt nie może zostać uznany winnym na podstawie dowodów zebranych w sposób niezgodny z prawem.

Artykuł 11

PRAWO DO WYPOWIEDZENIA SIĘ PRZED SĄDEM


    Nikomu nie wolno odmówić prawa do wypowiedzenia się przed sądem przed wydaniem wyroku.

Artykuł 12

ZAKAZ POWTÓRNEGO SKAZANIA ZA TO SAMO PRZESTĘPSTWO


    Nikt nie może być sądzony lub skazany więcej niż jeden raz za popełnienie tego samego przestępstwa, z wyjątkiem przypadku, gdy sąd wyższej instancji skieruje sprawę do ponownego rozpatrzenia.

Artykuł 13

PRAWO DO WNOSZENIA ODWOŁANIA


    Każdemu przysługuje prawo do odwołania się od orzeczenia sądowego do sądu wyższej instancji określonego przez prawo.

Artykuł 14

PRAWO DO REHABILITACJI I ODSZKODOWANIA


    Każdy niesłusznie skazany wyrokiem sądowym lub bezprawnym aktem administracyjnym ma prawo do rehabilitacji oraz odszkodowania na zasadach przewidzianych w ustawie.
    Każdemu, kto poniósł szkodę w wyniku postępowania innej osoby, przysługuje prawo do uzyskania odszkodowania stosownie do ustawy.
    Żaden więzień nie może być poddawany nieludzkiemu traktowaniu lub zostać pozbawiony prawa do moralnej rehabilitacji.

Artykuł 15

ZAKAZ NARUSZANIA ŻYCIA PRYWATNEGO ORAZ GODNOŚCI CZŁOWIEKA


    Życie prywatne oraz godność człowieka nie mogą być naruszane.
    Dane, zawierające informacje dotyczące prywatnego życia człowieka, mogą być gromadzone wyłącznie za jego zgodą bądź w przypadku gdy jest to niezbędne do prowadzenia dochodzenia o popełnienie przestępstwa lub za zgodą właściwego organu państwowego, wykonującego na podstawie ustawy zadania w zakresie ochrony bezpieczeństwa państwowego.
    Ustawa określa zasady gromadzenia, przechowywania, wykorzystywania danych osobowych oraz zasady nadzoru i ochrony poufności.
    Nikt nie może zostać pozbawiony dostępu do informacji zgromadzonych na jego temat, z wyjątkiem przypadków, gdy udostępnienie takich danych naruszałoby interesy postępowania karnego lub bezpieczeństwa państwa.
    Wykorzystanie danych osobowych w celach innych, niż zostały zgromadzone jest zabronione.

Artykuł 16

NIENARUSZALNOŚĆ MIESZKANIA I OSOBY


    Mieszkanie jest nienaruszalne.
    Wstęp na teren domu bez zgody jego użytkownika jest dopuszczalny jedynie na podstawie decyzji organu sądowego w przypadkach przewidzianych ustawą lub w przypadkach konieczności uniknięcia bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia mieszkańców, ochrony własności albo też w przypadkach popełnienia lub dokonywania przestępstwa.
    Nikt nie może zostać poddany rewizji osobistej, z wyjątkiem przypadku przekraczania lub opuszczania terytorium państwa albo w razie bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa publicznego.

Artykuł 17

TAJEMNICA KORESPONDENCJI


    Tajemnica korespondencji lub innych środków prywatnego komunikowania się nie może zostać ograniczona, chyba że na podstawie orzeczenia, gdy przemawiają za tym interesy postępowania karnego lub na podstawie decyzji właściwego organu państwowego, gdy jest to konieczne ze względów bezpieczeństwa państwa.

Artykuł 18

WOLNOŚĆ SUMIENIA I WYZNANIA


    Wolność poglądów, sumienia oraz wyznania nie może podlegać naruszeniom.
    Każdy ma prawo do swobodnej zmiany przekonań i wierzeń religijnych oraz ich wyrażania indywidualnie bądź wspólnie z innymi, w życiu publicznym lub prywatnym przez nabożeństwa, nauczanie i praktykowanie religii oraz zachowywanie zwyczajów religijnych.
    Wolność wyrażania przekonań lub wierzeń religijnych nie może podlegać ograniczeniom, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ustawie, jeśli są one konieczne dla ochrony w demokratycznym społeczeństwie bezpieczeństwa i porządku publicznego, zdrowia i dobrych obyczajów oraz praw innych.

Artykuł 19

CZYNNE I BIERNE PRAWO WYBORCZE


    Czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom, którzy ukończyli lat 18. Powyższe prawa nie przysługują obywatelom pozbawionym zdolności do czynności prawnych lub praw publicznych.
    Osobom tymczasowo aresztowanym lub odbywającym karę pozbawienia wolności przysługuje jedynie czynne prawo wyborcze.
    Głosowanie jest osobiste, równe i tajne.

Artykuł 20

WOLNOŚĆ ZRZESZANIA SIĘ


    Nikt nie może zostać pozbawiony prawa do zrzeszania się w organizacje, których cele nie są sprzeczne z przepisami prawa.
    Ograniczenia prawa zrzeszania się dla służby publicznej określa ustawa.

Artykuł 21

WOLNOŚĆ ZGROMADZEŃ


    Nie podlega ograniczeniom prawo do pokojowych zgromadzeń, których uczestnicy nie mają broni.
    Zgromadzenia na placach i drogach publicznych są organizowane po uzyskaniu zezwolenia właściwych organów, które mogą odmówić zgody jedynie w przypadku, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że zachodzi poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Artykuł 22

WOLNOŚĆ PORUSZANIA SIĘ


    Każdemu przysługuje prawo do swobodnego wyboru miejsca zamieszkania oraz do swobodnego poruszania się po terytorium kraju, z wyjątkiem przypadków, gdy ustawa przewiduje ograniczenia ze względu na ochronę zdrowia lub bezpieczeństwa publicznego.
    Każdemu przysługuje prawo do swobodnego wyjazdu za granicę oraz powrotu do kraju.

Artykuł 23

ZAKAZ DEPORTACJI I EKSTRADYCJI


    Żaden obywatel albański nie może zostać deportowany z terytorium państwa.
    Ekstradycja obywatela może zostać dokonana jedynie w przypadku, gdy jest to wyraźnie przewidziane w umowie międzynarodowej, której Republika Albanii jest stroną.
    Masowe wydalenie cudzoziemców jest zabronione. Pojedynczy cudzoziemcy mogą zostać wydaleni w przypadkach przewidzianych w ustawie.

Artykuł 24

OBYWATELSTWO


    Nikt nie może zostać pozbawiony obywatelstwa albańskiego bez swej zgody lub zostać zmuszony do zrzeczenia się obywatelstwa albańskiego.
    Przesłanki nabycia oraz zrzeczenia się obywatelstwa określa ustawa.
    Wszyscy obywatele albańscy znajdujący się poza granicami kraju korzystają z opieki państwa.

Artykuł 25

RÓWNOŚĆ WOBEC PRAWA


    Wszyscy ludzie są równi wobec prawa 31 .
    Nikt nie może podlegać dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, przynależność etniczną, język, religię, położenie ekonomiczne i finansowe, wykształcenie i warunki materialne, przekonania polityczne, pochodzenie rodzinne oraz jakiekolwiek inne cechy osobiste.

Artykuł 26

PRAWA MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH


    Osoby należące do grup mniejszościowych mogą korzystać z podstawowych praw i wolności człowieka na zasadach równości i bez jakiejkolwiek dyskryminacji. Osoby takie mogą swobodnie wyrażać, zachowywać i rozwijać swą tożsamość etniczną, kulturalną, religijną, nauczać oraz zdobywać wykształcenie w swym języku ojczystym oraz zrzeszać się w organizacjach i stowarzyszeniach, chroniących ich odrębność i interesy.
    Przynależność narodowościowa jest ustalana na podstawie uznanych norm międzynarodowych.

Artykuł 27

PRAWO WŁASNOŚCI PRYWATNEJ ORAZ DZIEDZICZENIA


    Nikt nie może zostać pozbawiony prawa do swej prywatnej własności, zarówno indywidualnej, jak wspólnej z innymi, ani też prawa do dziedziczenia.
    Nabycie, wykonywanie oraz przenoszenie własności oraz prawo do dziedziczenia są określane w ustawie.
    Wywłaszczenie dopuszczalne jest jedynie w przypadkach, gdy jest uzasadnione interesem publicznym oraz za pełnym odszkodowaniem.

Artykuł 28

PRAWO DO PRACY


    Każdemu przysługuje prawo do zapewnienia sobie godnych warunków życia poprzez wykonywanie pracy zgodnej z prawem, na zasadzie dobrowolności wyboru. Każdemu przysługuje prawo do swobodnego wyboru zawodu, miejsca pracy oraz doskonalenia swych kwalifikacji zawodowych.

Artykuł 29

WOLNOŚCI ZWIĄZKOWE


    Pracownikom przysługuje prawo swobodnego zrzeszania się w związki zawodowe dla ochrony swych interesów w sprawach dotyczących zatrudnienia oraz ubezpieczeń społecznych.

Artykuł 30

PRAWO DO STRAJKU


    Prawo pracowników do strajku jako środka realizacji żądań o poprawę warunków pracy oraz polepszenia warunków płacowych lub innych korzyści z wykonywanej pracy nie może być ograniczane.
    Przesłanki i zasady wykonywania prawa do strajku oraz gwarancje zapewnienia ciągłego wykonywania pracy służb niezbędnych dla społeczeństwa określa ustawa.

Artykuł 31

PRAWO DO UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO ORAZ POMOCY SPOŁECZNEJ


    Każdemu, po osiągnięciu wieku emerytalnego lub w razie wystąpieniu trwałej niezdolności do pracy, przysługuje prawo do ubezpieczenia społecznego na zasadach określonych w ustawie.
    Pracownikom, którzy wbrew swej woli oraz niezależnie od swych działań utracili pracę, przysługuje prawo do zasiłku na zasadach, określonych w ustawie.

Artykuł 32

MAŁŻEŃSTWO I RODZINA


    Każdemu, po osiągnięciu wieku wymaganego do zawarcia związku małżeńskiego, przysługuje prawo do swobodnego wyboru partnera i założenia rodziny.
    Państwo otacza szczególną ochroną małżeństwo i rodzinę.
    Sposób zawarcia i rozwiązania małżeństwa określi ustawa.

Artykuł 33

OCHRONA KOBIET I DZIECI


    Dzieci, osoby małoletnie, kobiety w ciąży oraz młode matki korzystają ze szczególnej opieki państwa określonej w ustawie.
    Dzieciom pozamałżeńskim przysługują równe prawa z dziećmi urodzonymi w związku małżeńskim.

Artykuł 34

PAŃSTWOWA OPIEKA ZDROWOTNA


    Każdemu przysługuje równe prawo do państwowej opieki zdrowotnej.
    Leczenie przymusowe jest dopuszczalne jedynie dla dobra pacjenta w sytuacjach określonych w ustawie.
    Nikt nie może zostać poddany eksperymentom medycznym lub naukowym bez swej zgody.

Artykuł 35

PRAWO DO NAUKI


    Każdemu przysługuje prawo do bezpłatnej nauki trwającej nie krócej niż 8 lat.
    Każdemu przysługuje prawo dostępu do ogólnego szkolnictwa średniego.
    Dostęp do szkół średnich i wyższych może być uzależniony jedynie od kryteriów fachowych.
    Uczniowie i studenci mają również prawo do kształcenia się w szkolnictwie prywatnym.
    Gwarantuje się autonomię uniwersytecką.

Artykuł 36

WOLNOŚĆ PRACY TWÓRCZEJ ORAZ WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ


    Każdemu przysługuje wolność wykonywania pracy twórczej w dziedzinie nauki, techniki, literatury i sztuki.
    Prawa autorskie podlegają ochronie prawnej.

Artykuł 37

PRAWO PETYCJI


    Każdy, indywidualnie lub wspólnie z innymi, ma prawo zwracania się do odpowiednich organów państwowych z prośbami, skargami i wnioskami.

Artykuł 38

PRAWIDŁOWE POSTĘPOWANIE PRAWNE


    Wolność, własność lub inne prawa gwarantowane ustawą, mogą zostać naruszone tylko przy dokonaniu prawidłowego postępowania prawnego.

Artykuł 39

SĄDOWA DROGA OCHRONY PRAW


    Nikt nie może zostać pozbawiony dostępu do sądu dla ochrony praw przysługujących mu z mocy niniejszej ustawy konstytucyjnej.

Artykuł 40

GWARANCJA RZETELNEGO POSTĘPOWANIA SĄDOWEGO


    Nikt nie może zostać pozbawiony prawa do rzetelnego, jawnego oraz szybkiego postępowania, przeprowadzonego przed odpowiednim, bezstronnym oraz niezawisłym sądem.
    Obecność na rozprawie publiczności oraz środków masowego przekazu może zostać ograniczona, gdy przemawia za tym ochrona porządku publicznego lub względy moralne, bezpieczeństwo państwa, ochrona dóbr osobistych lub słuszny interes strony postępowania.

Artykuł 41

CZASOWE OGRANICZENIA PRAW


    W drodze ustawy można czasowo ograniczyć wykonywanie niektórych szczególnych praw obywateli w przypadku wojny lub innej nadzwyczajnej konieczności państwowej, z wyjątkiem praw określonych w artykule 1 (prawo do życia), artykule 2 (wolność wyrażania poglądów), artykule 3 (zakaz stosowania tortur), artykule 6 (nie ma kary bez ustawy), artykule 8 (gwarancje w postępowaniu karnym), artykule 9 (zakaz wymuszania przyznania się do winy), artykule 18 (wolność sumienia i wyznania), artykule 25 (równość wobec prawa), artykule 39 (sądowa droga ochrony praw) oraz artykule 40 (gwarancja rzetelnego postępowania sądowego).

    30 Rozdział niniejszy został wprowadzony do Ustawy konstytucyjnej jako tzw. Karta Praw ustawą nr 7692 z dnia 31 marca 1993 r. Z uwagi na trudności w uzyskaniu tekstu Karty w języku albańskim w chwili podjęcia prac, przekładu dokonano z języka angielskiego. Prezentowane tłumaczenie zostało następnie zweryfikowane z oryginałem.
    31 W oryginale: "në ligj dhe para ligjit", dosłownie: w prawie i przed prawem.